EPIKO NG MGA BISAYA
Apat ang kinikilalang epiko ng mga Bisaya: Haraya, Lagda, Maragtas at Hinilawod. Sa apat Hinilawod langang pinakamalapit sa epiko.
HARAYA- katipunan ng mga tuntunin ng kabutihang asal at ng mga salaysay ng paghahalimbawa ngnasabing tuntunin. Hindi maituturing na epiko dahil hindi patula ang pagkakasulat.
LAGDA –ay isa lamang kalipunan ng mga tuntunin ukol sa mabuting pagtupad sa tungkulin sapamahalaan na napapaloob samga salaysayin at pangyayari. Ang Kodigo ni Kalantiao ay isa samatatagpuan sa Lagda. Ang Kodigo ni Kalantiao ay naglalaman ng mga batas na dapat sundin ng mgamamamamayan at namumuno. May 18 batas ang kodigong ito.
MGA BATAS SA KODIGO NI KALANTIAO

1.Bawal pumatay, bawal magnakaw, bawal manakit ng matatanda. Ang hindi makasusunod ayitatali sa bato ay lulunurin sa ilog o sa kumukulong tubig. 2.Kailangan magbayad ng utang sa tamang oras. Ang hindi makasusunod sa unang pagkakataon aylalatiguhin ng isang daang beses. At kung ang pagkakautang ay malaki, ilulublob ang kanyangkamay sa kumukulong tubig ng tatlong beses. At kung hindi talaga makababayad ay bubugbuginhanggang sa mamatay. 3.Walang sinuman ang maaaring magkaroon ng asawang napakabata. Hindi rin dapat mag-asawang higit sa kayang tustusan. Ang lalabag sa unang pagkakataon ay kailangan lumangoy ng tatlongoras at sa ikalawa, lalatiguhin ng may tinik hanggang mamatay. 4.Bawal gambalain ang katahimikan ng mga namatay. Dapat silang igalang habang dumadaan sakuweba o puno kung nasaan sila. Ang hindi makakasusunod ay ipapakagat sa langgam olalatiguhin ng may tinik hanggang mamatay.
5. Ang pagpapalitan ng pagkain dapat ay patas at matapat. Ang hindi tumupad ay lalatiguhin ng isang oras. Ang umulit sa di pagtupad ay ipapakagat sa langgam sa loob ng isang araw.
6. Dapat sambahin ang kagalang-galang na lugar at ang mga puno. Ang hindi makasusunod sa unang pagkakataon ay magbabayad ng ginto katumbas ng isang buwang pagtatrabaho at sa ikalawa ay ituturing na siyang alipin.
7.Ang puputol sa puno na dapat igalang, ang papatay sa matatanda, ang papasok sa bahay ng pinuno ng walang permiso, at ang papatay sa isda, pating at STRIPED crocodile ay dapat mamatay. 8. Ang may-ari ng aso na kakagat sa pinuno, ang susunog sa araruhan ng iba, at ang magnanakaw sa babae ng pinuno ay magiging alipin sa loob ng ilang panahon.
9. Ang mga kumakanta habang nagtratrabaho sa gabi, ang pumatay sa ibong manaul, ang pumunit ng dokumento ng pinuno, mga sinungaling at ang mga naglalaro ng patay ay dapat mamatay.
10. Obligasyon ng mga ina na lihim na ipakita sa mga anak na babae ang mga bagay na mahalay at ihanda sila sa pagkababae. Ang mga lalake ay hindi dapat nagmamalupit sa kanilang mga asawa at hindi rin nila dapat parusahan kung mahuli itong nagtataksil. Anghindi sumunod ay pipirapirasuhin at itatapon sa mga cayman. [ito ba yung island?]
11. Ang sinumang mangutya o tumakas sa isang parusa, ang pumatay sa dalawang batang lalaki at ang magnakaw ng babae ng matatanda (agurang) ay susunugin.
12. Ang mga alipin na magtangkang labanan ang nakatataas sa kanila, ang mga umaabuso sa kayamanan, ang magtapon o magbasag ng mga anito ay dapat lunurin.
13. Ang papatay ng itim na pusa sa kabilugan ng buwan o ang magnanakaw ng kagamitan ng kanyang pinuno ay ipapakagat sa langgam sa kalahating araw.
14. Ang mga magtatago at hindi magbigay ng kanilang magagandang anak sa pinuno ay magiging alipin habambuhay.
15. Ang sinumang kumain ng karne ng ginagalang na insekto o halaman at ang manakit o pumatay ng putting unggoy at ibong manaul ay hahagupitin hanggang mamatay.
16. Ang makababasag ng mga kahoy na anito sa mga respetadong lugar, ng punyal ni Tagalan na ginagamit sa pagpatay ng baboy, o ng mga iniinumang plorera ay puputulan ng mga daliri.
17. Ang mga lumapastangan sa mga lugar na kinalalagyan ng mga simbolo ng mga diwata o ng mga labi ng mga pinuno sa pamamamagitan ng pag-ihi dito ay papatayin.
18. Ang mga pinuno na hindi magpapatupad sa mga batas na ito at babatuhin at lulupigin hanggang mamatay. Kung sila ay matatandang lalake ay itatapon sa ilog para kainin ng mga buwaya.

MGA KAPANSIN PANSING KAMALIAN SA KODIGO NI KALANTIAO
1. Ang Kanluraning paraan ng pagsusukat ng panahon ay nabanggit sa kodigo kagaya ng oras at buwan ngunit sa panahon kung kailan ito naisulat ay wala pang ganoong pagsusukat ang mga Pilipino.
2. Si Kalantiao ay dapat isang Muslim ngunit sa ilang mga batas ay sinasabi niyang kailangan sambahin at igalang ang mga hayop at halaman na sumisimbolo sa pagiging animismo.
BAKIT HINDI DAPAT PANIWALAAN ANG KODIGO NI KALANTIA? 1.Kakulangan sa natalang ebidensiya ng kasaysayan.
2. Walang kasulatan mula sa ibang bansa na tumutukoy sa dakilang Kalantiao.
3. Walang katibayan na nagkaroon ng malupit na batas ang mga Pilipino noong unang panahon.
4. Ayon sa naitala ng mga Kastila, multa lamang ang parusa ng mga Pilipino o ang pagiging alipin
5. Hanggang ngayon ang mga tribo sa Pilipinas na hindi nasakop ng mga Kastila ay inaayos ang kanilang hidwaan sa pamamagitan ng tagapamagitan
6. Walang kongkretong pinagmulan si Kalantiao. Kung siya ay isa talagang taong pangkasaysayan at hindi alamat, bakit walang naitala tungkol sa kanyang buhay at pinagmulan?

ANG PINAGMULAN NG KODIGO NI KALANTIAO
1.Ang Ang pangalan ni Kalantiaw ay unang lumitaw noong Hulyo, 1913 sa isang sanaysayna may pamagat Civilización prehispana na nalathala sa Renacimiento Filipino.
2 Binanggit sa pitak ang 16 (hindi 18) na batas na pinairal ni Haring Kalantiaw noong 1433at ang kuta na itinayo niya sa Gagalangin, Negros na nawasak ng lindol noong taong A.D. 435 {hindi 1435}
3. Ang lathalain ay sinulat ni Manuel Artigas, na isang taon bago isinulat ang pitak ay siya ring may-akda ng annotation o mga paliwanag sa isang mahinang uring sanaysay na sinulat ni José Marco, ang Reseña historica de la Isla de Negros
4. Nang sumunod na taon, 1914, lumabas ang iba pang mga detalye tungkol kay Kalantiawnang magkaloob si José Marco ng limang kasulatan sa Philippine Library & Museum.
5. Isa sa mga ito ay Las antiguas leyendes de la Isla de Negros na binubuo ng dalawang aklat na may pabalat na katad
6. Ito'y sinulat umano ng isang prayle na si José María Pavón noong 1838 at 1839.
7.Ang Kodigo ni Kalantiaw, sa kabanata 9 ng unang aklat, ay isa sa anim na kasulatan na isinalin na ang nakatalang petsa ay yaong panahon bago dumating ang mga Espanyol sa Filipinas
8. Ang orihinal na Kodigo ay natuklasan umano sa kamay ng isang datu sa Panay noong taong 1614. Nang sumulat si Pavon sa taong 1839, isang Don Marcelio Orfila ng Zaragoza umano ang may hawak nito.
9. Noong 1966, hiniling ng pamahalaan ng Filipinas sa pamahalaan ng Espanya na isauli ng mga inapo ni Marcelio Orfila ang orihinal na Kodigo ni Kalantiaw subalit ayongapamahala ng Pulisya roon, walang natagpuang anuman sa mga talaan tungkol sa nasabing pamilya sa lungsod ng Zaragoza.

Balensuela
Dumalagdog
Lubay
ANG MGA BINIGAY PARA SA KAPATAGAN
 Lalake: itak, kampit, insenso
 Babae: kuwintas, panyo, suklay
MGA PINUNTAHAN NG MGA DATU
 Aklan – Bangkaya and family
 Antique
MGA BATAS PANLIPUNAN
1. Pagrespeto sa kababaihan
2. Pagkakaisa
3. Pag-iwas sa karahasan at pagdanak ng dugo
4. Mabuting pakikitungo at pakikipagkasunduan
5. Pagiging magiliw sa panauhin
6. Handang magsakripisyo para sa ikabubuti ng nakararami
7. Pagiging makabayan
HINILAWOD
Itinuturing na pinakamatanda at pinakamahabang epiko ng Panay na itinatanghal ng 14 araw. Binubuo ito ng 8340 na taludtod na may apat na episodyo o sugidanon:
(1) pangayaw o paglalakbay,
(2) tarangban o yungib,
(3) bihag, at (4) pagbawi o muling pagkabuhay. Kasaysayan ito ng pag-iibigan ng mga bathalang naninirahan sa Ilo-ilo, Aklan at Antique.
MGA TAUHAN (ayon sa paglabas sa kuwento
 Kaptan – tatay ni Alunsina Alunsina (“the unmarried one”) – goddess of the Eastern Sky
 Paubari – karaniwang tao, pinuno ng Halawod na piniling pakasalan ni Alunsina
 Maklium-sa-t'wan – diyos ng kapatagan na nagselos at nagalit sa desisyon si Alunsina atnagplano na ilubog sa baha ang kaharian nila.  Suklang Malayon – kapatid ni Alunsina, diyosa ng masayang tahanan, ang tumulong kayAlunsina at Paubari para makatakas sa baha
 Bungot-Banwa – ang paring tinawag nina Alunsina at Paubari para isagawa ang seremonya ng mga diyos sa Madya-as para masiguro ang kalusugan ng mga anak.
 Labaw Donggon – pinakamatanda sa mga magkakapatid, unang nakipagsapalaran
 Angay Ginbitinam – magandang dalaga na nakatira sa Handug
 Manalintad – kailangan labanan ni Labaw Donggon para mapasakanya ang kamay ni Angay Ginbitinam
 Abyang Diriniin – may maalamat na kagandahan na nakatira sa Tarambang Burok at kapatid ni Sumpoy ang hari ng impyerno.
 Sikay Padalogdog –higanteng may 100 na kamay na kinalaban para makarating sa Tarambang Burok
 Malitong Yawa Sinagmaling Diwata – babaeng nakatira sa Gadlum na ikakasal kay Saragaynon
 Saragaynon – hari ng kadiliman na tumalo kay Labaw Donggon
 Aso Mangga – anak ni Angay Ginbitinam at Labaw Donggon
 Abyang Baranugon –Anak ni Abyang Diriinin at Labaw Donggon tumalo kay Saragaynon
 Humadapnon – ikalawang anak ni Alunsina at Paubari na sumumpang ipaghihiganti si Labaw Donggon sa lahat ng kalahi ni Saragaynon
 Buyong Matanayon – Kasama ni Humadapnon na naglakbay, kilala sa galing sa pag-eespada Piganun-pinangganum – isang mangkukulam na nais akitin si Humadapnon
 Datu Umbaw PInaumbaw – pinuno ng Piniling Tubig na ipapakasal ang anak sa sinumang makaalis ng malaking bato sa kanilang kaharian
 Burigadang Pada Sinaklang Bulawan – diyosa ng kasakiman na narinig ni Humadapnon sa kasal niya sa anak ng datu Umbaw Pinaumbaw
 Buyong Makabagting – anak ni Datu Balahidyong ng Paling Bukid na nais rin pakasalan si Burigadang Pada Sinaklang Bulawan
 Dumalapdap – ikatlong anak ni Alunsina at Paubar i Lubay-Lubyok Hanginun si Mahuyokhuyokon – magandang dalaga na nakatira sa Burutlakan-ka-adlaw
 Dumasig –pinakamalakas na wrestler na kasama ni Dumalapdap na naglakbay
 Balanakon – halimaw na may malaking ulo na kailangan kalabanin para makarating sa lugar ni Lubay-Lubyok Hanginun si Mahuyokhuyokon
 Uyutang - a batlike monster with sharp poisonous claws. Nagkaroon ng madugong labanan kay Dumalapdap na tinulungan ni Humadapnon

MGA BATAS PANLIPUNAN
1. Panindigan sa mga Desisyon
2. Pagrespeto sa kapwa
3. Pagmamahal sa mga kapatid
4. Pagmamahal sa mga magulang
5. Ipinaglalaban ang minamaha
6. Handang suungin ang panganib para sa mga minamahal

BICOL COLLEGE HIGHSCHOOL DARAGA,ALBAY

PROYEKTO SA FILIPINO

IPINASA NI :
MA.CONCEPCION PANCHO

IPINASA KAY: MANUEL V. REYES

Guide Question for #POPEPULAR
1. Describe Pope Francis (Jorge Marion Bergoglio) as a child, young, student , seminarism and Pope. * As a son to his parents, Pope Francis respects his parents so much. He is also an honest son to his parents . As a student, Pope Francis is a responsible student. He is a compassionate student who loves to help others. As a Pope, Pope Francis has a great leadership trait and his humility and his humanity are of his best traits.

2. Compare the life story of Pope Francis with the following modern day Filipino heroes: * Kristel Mae Padasas, was a catholic volunteer and she died during the Papal Mass for the victims of Typhoon Yolanda in Tacloban, while Pope Francis used to volunteer help when he was young. They are both helpful to the needy. * Dr. Edgardo Gomez is a world renowed marine biologist who was conferred the mark of National Scientist of Philippines last year, while Pope Francis was also an intelligent student when he was still studying. They are both dedicated in studying harder.

* Joey Velasco, was a very talented painter known for his painting “Table of Hope”, while Pope Francis also love to paint. They both have artistic talent. * Ronald Gadayan, is a janitor who returned big amount of money he found at the airport, while Pope Francis is an honest student when he was young. * Mark Lory Clemencio, one of the Fallen 44 who died protecting our country, while Pope Francis is a hardworking person when he was still young. They are both determine on what they’re doing.
3. What are the sacrifices did Pope Francis make before he was ordained the ultimate leader of the Catholic church? * Before he was appointed as the Pope, Jorge Mario Bergoglio(Pope Francis) had so many struggle he past through. He graduated as Chemical Engineer but he choose to be a seminarist because that’s what his heart wants. It is a very hard decision for him since he is torn on obeying his parents to pursue his carrer or follow his herat

7. Pagiging determinado sa mga nais makamta