Free Essay

Ills

In:

Submitted By Lyazzat007
Words 2707
Pages 11
Қазіргі әлемдік саясат және жаһандық мәселелер Әлемдік тәртіптер мен қатынастар үнемі өзгерісте. Әрбір мемлекет осы жүйеден өз орнын алуға тырмысады. Адамзаттың жалпы дамуы барлық мемлекеттер еріксіз есептесетін ортақ заңдылықтарды және даму тенденцияларын тудырады.
Әлемдік тәртіптерге жаһандық экологиялық өзгерістер, соғыстар қаупі, ядролық қауіпсіздік, азық-түлік тапшылығы, әлемдік ортақ ақпараттану, түрлі індет аурулары, индустриалдық-техникалық ортақтану, техногендік катастрофалар, халықаралық терроризм, наркотрафик, халықаралық заңсыз қару сату, халықаралық қылмыскерлік, адамдарды құлдыққа сату, діни экстримизм т.б. әлемдік қауіптер мен қайшылықтар үздіксіз өз ықпалдарын тигізіп отырды.
Ашық, ақпараттық, технологиялық қоғамдар құру жағдайында аталған қауіптер әрбір халыққа, әрбір мемлекетке және олардың азаматтарына өздерінің әсерін тікелей, немесе жанама түрде тигізеді. Әлемдік қауіптердің шиеленісуі әлемдік экономикалық, қаржылық дағдарыстарға себеп болуда. Жаһандық дағдарыстардан әрбір мемлекет зардап шегеді. Сондықтан әрбір мемлекет әлемдік дамудың ортақ мәселелерін шешуге мүдделі. Бірақта, қандай қуатты болмасын жеке бір мемлекет әлемдік мәселелерді шешуге қауқарсыз. Жаһандық қауіптер мен қайшылықтарға қарсы барлық мемлекеттердің бірлескен әрекеттері мен ортақ шаралары қажет. Әлемдік саясат мәні осындай зәруліктен туындайды. Әлемдік саясат-халықаралық қатынастар субъектілерінің, саяси акторлардың әлемдік мәселелерді, қауіптерді және қайшылықтарды бірлесіп шешуін ұйымдастырудың жолдары, бағыттары және әдістері болып табылады. Әлемдік саясат жаһандық мазмұндағы саясат. Себебі ол барлық халықтар мен мемлекеттерге ортақ саяси шындыққа тікелей қатысты.
Әлемдік саясат көпқабатты және көпжақты құбылыс. Себебі оның қызметі жаһандық өзгерістердің және жаңа құбылыстардың тууына байланысты. Мысалы, ғаламшардың жаһандық жылынуы әлем халықтарына түрлі табиғи апаттар әкелуде. Сондықтан өндірістің зиянды қалдықтарын азайтуға әрбір мемлекет мүдделі деп есептеледі. Алайда көпшілік мемлекетер өздерінің, капитал мүдделеріне әлі де болса басымдылық беруде. Өндіріс дамуда, зиянды қалдықтар өсе түсуде. Ал, әлемдік саясат адамзатты сақтау үшін әр ел өзінің эгоистік, ұлттық мүдделеріне тиым салу қажеттілігін талап етуде.
Әлемдік саясат мақсаты мемлекеттерді ғаламшарлық ортақ мәселелерді ұжымдық шешуге ұйымдастыру, олардың арасында бейбітшілік пен татулықты сақтау. Басым державалардың және трансұлттық компаниялардың ғаламдық мәселелерді шешуге бағытталған іс-әрекеттерін ортақ арнаға бұру. Әлемдік саясаттың түпкілікті, көкейтесті міндеті-адамзаттың өмір сүруіне жағдай жасау арқылы, оның тіршілігін қамтамасыз ету. Қазіргі кезеңде әлемдік басым державалардың саяси элиталары әлемдік саясат міндеттерін шешпейінше ешбір мемлекетте келешек болмайтындығын түсінуде.
Демек саясат мәнін ұғыну үшін халықаралық саясат бағыттарын, оның қалыптасуы мен дамуының заңдылықтарын білу маңызды. Сондықтан саясаттану пәні студенттердің әлемдік саясат туралы кең көлемде түсінігін қалыптастыру зәрулік деп біледі. Себебі, халықтар мен мемлекеттердің тарихи тағдырлары бір-біріне байланысты және тәуелді. Олардың өзара қатынастары мемлекетаралық деңгейде, халықаралық ұйымдар арқылы, трансұлттық корпорациялар, халықаралық үкіметтік емес ұйымдар т.б. әлемдік саяси процесс субъектілері арқылы өтеді. Әлемдік саясат акторлары қызметтері адамзаттың сақталуы мен өмір сүруін қамтамасыз етуді көздейді.
Әсіресе ядролық және жаппай қыру қаруларының басқа түрлерін қолдануға, сынауға тиым салу, оларды таратпау, сатпау мәселесін әлем мемлекеттері бірлесіп шешу қажеттілігін түсініп, ортақ шаралар жасай бастады. Әлемдік саясат соғыс қаупіне қарсы халықтардың және мемлекеттердің бірлесіп күресуі қажеттілігін сезінуден басталады десек қателеспейміз. ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап әлемдік жақындасу, бірлесу, ортақтасу, мүдделердің тәуелділігі сияқты үдерістердің күшеюі тереңдей берді. Ортақ экономикалық, сауда, транспорт пен коммуникация ғылым мен ақпарат байланыстары халықтар мен мемлекеттерді өзара тәуелді ете түсті. Өзара келісіп, ортақ мәселелерді бірлесіп шешу міндеттері зәрулікке айналды. Әлемдік жаһандану үдерісі тек объетивті ғана емес, түрлі субъективті факторлар ықпалымен жылдамдай берді. Әлемдік деңгейдегі ортақ мәселелер жүйесінің қалыптасуы ХХ ғасырдың 70-80 жылдарында нақты нәтижелерін беріп жаһандық жаңа тәртіптер қалыптасты. Адамзат өркениетті бір сапалық деңгейден, екінші мүлдем жаңа сапалық деңгейге ауысты. Жаһандану үдерісі ХХІ ғасырдың бастапқы кезеңінде бұрынғыдан да әлеуетті бола түсті. Жер шары халқының саны 2010 жылғы 6,8 миллиард болса 2025 жылы 11 млрд. адамға өсуі болжануда. Өкініштісі халық өсуі тіршілік ортаның ластануымен қатарласа жүруде. Адамзаттың осылайша өсуі міндетті түрде экологиялық катастрофаға әкеледі деп есептейді сарапшылар.
Адамзаттың дамуы демографиялық дағдарыс, экологиялық қыспақ, азық-түлік тапшылығы сияқты дәстүрлі қауіптер мен қайшылықтарға қосарласқан жаңа қауіптерге душар болуда. Олар ядролық қарулардың және басқа да жаппай қыру қаруларының бақылаусыз таралуы, халықаралық терроризм, түрлі індет ауруларының жаңа түрлерінің қауіптері, адамдарды құлдыққа сату, жасырын миграция, аштық (әлем халқының 1 млрд. адамы қазір ашығуда), экстремизм, наркотрафик т.б. қауіптер мен қайшылықтар. Әлемдегі бейбітшілік пен тыныштықтың сақталуына зардаптарын тигізетін осы қауіп-қатерлерден келетін шығындарды азайтуға бағытталған тиімді де күшті саясатты басқа мемлекеттермен үйлестіре отырып жүргізуге әлемнің әрбір мемлекеті мүдделі.
Қазақстан өзінің географиялық орыналасуы жағынан әлемдік мүдделердің тоқайласқан аумағында тұр. Әлемге наша, наркотик өнімдерінің қомақты бөлігін шығарушы Ауғанстанның наркотрафигінің «солтүстік» бағытындағы Қазақстан жері арқылы ауған наркотиктері Ресей мен Батыс Европа елдеріне жол тартуда. Қазақстан әлемдік ВИЧ-СПИД індетінен тыс қала алмады. Егер 1987 жылы елде алғашқы ВИЧ - инфекциясы тіркелсе, 1996 жылы оның саны 46-ға жетті. 2009 жылдан бастап 2000-нан астам қазақстандықтар ВИЧ - инфекциясын жұқтыруда. Көршілес Өзбекстанда 2009 жылы 4016 адам, Қырғызстанда 687 адам ВИЧ-инфекциясын жұқтырған. Орта Азия мемлекеттерінде ВИЧ көбінесе инъекция жасалу кезінде таралатыны мәлім болып отыр /1/.
Соңғы 2009-2010 жылдарда бес жасқа дейінгі балалардың полимелит ауруының асқынуы байқалуда. Орта Азия халықтары үшін полимелит эпидемиясының ошағы Тәжікстан Республикасы болып отыр. Құс тұмауы, Шошқа тұмауы сияқты жаңа індеттер түрлері де шекараларды жоққа шығаруда.
Әлемдік тәртіптер мен мемлекетаралық қатынастардың өзара тәуелділік пен ортақтасу принципіне бейімделе түскендігі нақты байқалады. Әлем халықтары мен мемлекеттері жаһандық қауіптер мен мәселелерді бірлескен күшпен өзара келісім саясатымен ғана шешуге болатындығын ұғнып отыр. Әлем мемлекеттерінің жаһандық мәселелерді шешуге қатынасуы жолдары БҰҰ, ЕЫҚҰ, ШЫҰ, БСҰ сияқты халықаралық ұйымдар арқылы жүргізілсе, әлем халықтары жаһандық қауіптерге қарсы халықаралық азаматтық ұйымдар Гринпис, Халықаралық Қызыл Крест, Шекарасыз дәрігерлер, феминистік, гендерлік ұйымдар қызметтері арқылы жүргізілуде.
Мемлекеттер мен халықтар жаһандық мәселелерді бірлесіп шешу мақсатында әлемдік қауымдастық құрып отыр. «Әлемдік қауымдастығы» ұғымын алғаш рет ресми түрде 1969 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясында сөйлеген сөзінде АҚШ Президенті Ричард Никсон қолдаған. Ол,- «Бүкіл тарихи ғұмырымызды біз бірінші рет әлемдік қауымдастық болып отырмыз»,- деп көрсетті /2/. Әлемдік қауымдастықтың мақсаты-әлемдік тәртіптерге әсер ете отыра әлемдік бейбітшілік пен адамзатты сақтау болып табылады. Негізгі мақсатты орындау үшін барлық мемлекеттер әлемдік қауымдастықты нығайта беруге мүдделі болуға тиісті. Бұл ретте әлемдік және аймақтық басым державалардың бейбітшілік пен татулық үлгілерінің маңызы үлкен. АҚШ, Қытай, Ресей, Индия, Бразилия, Жапония, Германия, Ұлыбритания, Пәкістан сияқты қуатты мемлекеттердің агрессияға бармауы, әлемдік тәртіптерде бейбітшілік пен қауымдастығының жаһандық мәселелері мен қауіптерді тиімді шешу саясатын жүргізуге жағдай туғызатыны анық. Әлемдік тәртіптерде, әлемдік геосаяси құрылымда бейбітшілік әлемінің басым болуына жағдай жасайтын мемлекеттерді нағыз бейбітшілікті сүйетін мемлекеттер ретінде бағалауға болады.
Қазіргі әлемдік саясатқа қатынасатын негізгі акторлар: егеменді мемлекеттер, мемлекетаралық ұйымдар, халықаралық үкіметтік, немесе үкіметтік емес ұйымдар болып табылады. Сонымен қатар қазіргі халықаралық қатынастардың белсенді акторлары, яғни қатысушылары түрлі мемлекеттер блоктары (НАТО, ОДКБ, СЕАТО, СЕНТО, АНЗЮС), интеграциялық топтар (ЕО, ТМД) мемлекетаралық бірлестіктер (ШЫҰ, БРИК) т.б. халықаралық ұйымдар өздерінің мақсаттары мен тәуелсіздіктерін сақтай отырып әлемдік саясатқа қатысады және жаһандық мәселердің шешілуіне ат салысады.
Мемлекеттің шеңберінен тыс мәселелерді сол елдің сыртқы саясаты шешеді, айналысады. Қазіргі өзара байланыстағы дүниеде ұлттық мемлекеттер әлемдік қатынастарда өздерінің мүдделерін қорғау мақсатында басқа мемлекеттермен тығыз қарым-қатынастар жасау саясатын жзүргізеді. Ол саясат арқылы экономикалық, сауда, ғылыми-техникалық, ақпарат т.б. салалардағы байланыстар жүреді. Сонымен бірге, әлемдік қатынастарды реттеп отыратын бір жеке орталық жоқ. Барлық мемлекеттерді байланыстыратын әлемдік саясатты жасаушыда орталық жоқ. Әлемдік саясат мемлекеттердің өзара қарым-қатынастарынан стихиялы түрде қалыптасқан құбылыс. Әлемдік саясат принциптерін негізінен тең құқықтағы мемлекеттер өзара қарым-қатынастары барысында жасайды. Бірақта, мемлекеттердің қатынастары әр-түрлі. Елдің ішкі жағдайындағы сияқты әлемдік саясатқа мүдделер мен күштердің қайшылықтары ерекше ықпал жасайды. Әлемдік тәртіптер мемлекеттердің ғана емес жеке адамдардың өмірі мен тағдырына өзінің әсерін тигізіп отырады. Жеке адам әлемдік қауіптердің құрбаны болуы ықтимал. Сонымен қатар ол әлемдік ақпараттық жүйелердің өнімдерін міндетті түрде пайдаланып отырады. Демек әлемдік саясат пен әлемдік тәртіптер жеке тұлғаның өмірінде белгілі дәрежедегі ықпалға ие.
Қазіргі әлемдік саясаттың түрлі деңгейлері макро, мего, микро деңгейлері өзара байланысып біріне – бірі күшті ықпал жасап отырды.
Ұлттық мемлекеттер шеңберінен тысқары жүргізілетін, әлемдік мәселелерді реттеуге, немесе оларға ықпал етуді мақсат тұтатын саясат келесідей категориялардан тұрады.
1. Сыртқы саясат – мемлекеттің, немесе жеке халықтың сыртқы саладағы қызметі. Бұл саясат мемлекеттің басқа мемлекеттермен байланыс жасау, немесе жасамау деңгейін сипаттайды. Сыртқы саясат мемлекеттің өмір сүруіне қолайлы сыртқы жағдайларды жасауды көздейді. Әлемдік қауымдастықтан ұлттық мемлекеттің орнын табуына ықпал етеді. 2. Халықаралық саясат – мемлекеттердің халықаралық аренада бірлескен қызметі болып табылады. Саясаттың бұл саласы мемлекеттерді оларға ортақ мәселелерді бірлесіп, келісімдер арқылы шешу жолдарын көрсетеді. Халықаралық саясаттың елдер мен халықтар арсындағы өзара тәуелділіктің, шешімін табу үшін халықаралық әріптестікті талап ететін мәселелердің көбеюіне байланысты маңызды арта түседі.
3. Мемлекетаралық саясат – жекелеген мемлекеттердің арасындағы қатынастар жүйесін белгілейді. Бұл саясат мемлекеттердің органдарының, қызметтерінің және өкілдерінің (президент, парламент, үкімет, сыртқы істер министрілігі, кеден т.б.) екі мемлекетке ортақ мәселелерін өзара келісіп шешулерінің жолдарын анықтайды.
4. Ұлттық мемлекет үстіндегі саясат (наднациональная политика) – жекелеген мемлекеттердің өздерінің кейбір егеменді құқықтарын өз еріктерімен халықаралық ұйымдарға беруімен сипатталады. Мысалы, мұнай бағасын халықаралық нарықта реттеу құқығы. Сыртқы, әлемдік саясаттың бұл бағыты Қазақстандық саясаттану ғылымында әлі зерттелген жоқ
5. Мультиұлттық саясат- бірнеше, немесе одан көп мемлекеттерден құралған біріккен саясат субъектілерлінің халықаралық қатынастарға ықпал етуі (ЕЫҚҰ, ЕО, ШЫҰ, БРИК). Бұл саясаттың субъектілері ұлттық мемлекеттер болып табылады.
6. Трансұлттық саясат – мемлекеттік емес саясат акторлары мен субъектілерінің: партиялар, кәсіподақтар, әлемдік діндердің ұйымдары, халықаралық үкіметтік емес ұйымдар, трансұлттық корпорациялардың т.б. халықаралық аренада қызмет етуі.
Аталған категориялардың барлығы әлемдік, немесе халықаралық саясат ұғымының түрлі аспектілерін, қырларын көрсетеді. Ал, әлемдік, халықаралық саясат ұғымына келетін болсақ бұл ұғым халықаралық құқық суъектілерінің (мемлекеттер, мемлекетаралық және мемлекеттік емес ұйымдар, одақтар, діни ұйымдар, трансұлттық ұйымдар мен корпорациялар т.б.) соғыс және бейбітшілік, адамзаттың сақталуы, жалпыға бірдей қауіпсіздікті қамтамасыз ету және қарусыздану, ұлттық, аймақтық, жаһандық қайшылықтардың алдын алу және реттеу, қоршаған ортаны сақтау, аштық пен ауруларды азайту және басқа да әлемдік қайшылықтарды шеше отырып адамзат үшін әлемде неғұрлым әділетті тәртіптер орнатуға бағытталған мақсатты қызметін көрсетеді.
Әлемдік, немесе халықаралық саясат – халықаралық қатынастардың негізгі субъектілерінің бірлескен саяси қызметі болып табылады. Әлемдік саясат мәні мен мазмұны БҰҰ, ЕО, ЕЫҚҰ, АМҰ (американ мемлекеттерінің ұйымы), АМҰ (африкандық мемлекеттер ұйымы) Социалистік интернационал, Гринпис т.с.с. ұйымдардың қызметтерімен анықталады. Сонымен қатар әлемдік қауымдастық бірігіп жасаған заңды органдар мен ұйымдардың қызметтері арқылы әлемдік саясат іске асады. Әлем мемлекеттерінің өзара қарым-қатынастар жасаудың принциптері мен жолдарын анықтайтын әлемдік саясат халықаралық қатынастарды реттеудегі шешуші фактор болып табылады. Әлемдік саясат әлем халықтарының гуманитарлық, ізгілікті ойлауының ортақ жетістігі болып табылады. Техногендік, экологиялық мазмұндағы әлемдік қауіптер ХХ ғасырдың екінші жартысында ғана маңызды болды. Ал, одан бұрын ХІХ ғасырдың аяқ кезі мен ХХІ ғасырдың басында негізгі жаһандық қауіп әлемдік соғыстар қаупі болатын. Мемлекеттер өзара қайшылықтарын түрлі соғыстармен шешіп келді. Әлем тарихында мыңдаған соғыстар белгілі. Соның ең ауыры 1914-1918 жылдардағы бірінші, және 1939-1945 жылдардағы екінші дүниежүзілік соғыстар болатын. Екі дүниежүзілік соғыста ғана 100 миллионан астам адам қырылған болатын. Сондықтан әлем халықтары мемлекеттер арасында бейбітшілікті сақтау қажеттілігін алдымен сезінді. Әлемдік саясат соғыс және бейбітшілік мәселесін әлем мемлекеттерінің ортақтасып шешуімен басталады деп есептеуге болады.
Әлемдегі бейбітшілікті сақтау үшін дамыған мемлекеттер адамды және оның құқықтарын қорғауды міндет деп таниды. Осы негізінде әлем мемлекеттерінің озық елдері өздерінде құқықтық мемлекет және қоғамдық өмірді демократияландыру үдерісін бастады. Адам мәселесі өркениетті мемлекеттерді бір ортаға жинақтайтын, өзара консенсусқа, түсіністікке жетелейтін фундаменталды, өзекті мәселеге айналды. Өркениетті мемлекеттердің ықпалымен әлем халықтары адам құқықтарын қорғайтын саяси билік жүйелерін қалыптастыра бастады. Әлемдік ортақ мәселелерді шешу ғасырларға созылған әлемдік ізгілікті, әділетті тәртіптер орнатуға деген әлем халықтарының құлшынысының негізінде қалыптасады. Ал, әр елдегі адам мәселесін шешу және оның құқықтарын қорғау үшін жаһандық мәселелерді шешу және жаһандық қауіптермен күресу қажет болды.
Әлем халықтары мен мемлекеттерінің демократиялық құндылықтар негізінде топтасуына XVIII ғасырдың соңында болған Ұлы Француз революциясының 1789 жылғы «Адам және азамат құқықтарының Декларациясы», БҰҰ 1948 жылы қабылдаған «Адам құқықтарының жалпыға ортақ Декларациясы», 1966 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясы қабылдаған «Экономикалық, әлеуметтік жәнемәдени құқықтар туралы халықаралық пакт», 1975 жылы Хельсинкиде қабылдаған «Европадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық Кеңесінің Қортынды актісі» т.б. құжаттар көмектесті. Қазақстанның әлемдік мәселелерге үлесін ЕҚЫҰ VII Астана саммитінде қабылдаған Декларациясынан байқаймыз.
Аталмыш құжаттарды әлем халықтары мен мемлекеттерінің адамзатты сақтау үшін бейбітшілік пен соғыс мәселесін шешу жолындағы тәжрибесі синтезделді. Адам құқықтарын қорғау, демократия мен бейбітшілік үшін күрес ғаламдық саясат принциптерін айқындап берді. Адамзаттық тағдыр ортақтастығы мәселесі барлық халықтар мойындайтын бірінші басымдылыққа айналды. Әлем мемлекеттері ортақ азаматтық мәселелерді бірлескен күшпен шешпейінше тұрақты даму болмайтындығын түсінетін дәрежеге жетті. ХХІ ғасырда жаһандық мәселелердің күрделене түсуі әлем мемлекеттерінің әлемдік саясатпен айналысуға деген зәрулігін тіптен күшейтіп жіберді.
Әлемдік саясат халықаралық экономикалық, саяси, мәдени-ақпараттық, технологиялық байланыстардың жаңа деңгейге трансформациялануының нәтижесінен туды. Жаһандық мәселелер ұлттық мемлекеттік шекара көлемінде мүлдем шешілмейді. Көптеген күрделі мәселелер барлық мемлекеттерге ортақ жаһандық жүйеге айналып, жалпы әлемдік сипат алуда. Әлемдік мәселелерді шешу үшін әлемдік саясат мемлекеттердің шаруашылықтарының даму динамикасына, интеграциялық үдерістерді нығайтуға ықпал етуге тырысады. Осы арқылы әлемдік шаруашылық пен әлемдік нарықта мемлекеттердің өзара тәуелді байланысы күшейді. Бұл жағдай саяси қатынастардың бейбітшілік жолымен дамуына экономикалық тірек болады.
Әлемдік саясат, жеке мемлекеттердің саясатының жәй ғана жиынтығы емес. Ол жекелеген халықаралық қатынастар субъектісінің де саясатына сыймайды. Сонымен қатар әлемдік саясат халықтар мен мемлекеттердің ортақ, жалпы мақсат-мүдделерін тоқайластырып, түйістіріп халықаралық қатынастардың барлық элементтеріне өзінше жеке әсер етеді. Жаһандық саясаттың барлық элементтері бірімен-бірі байланысты, өзара тәуелді бола отыра біртұтас құбылыстың жеке бөлшектері ретінде қызмет істейді. Әлемдік саясаттың тиімділігі оны жасайтын мемлекеттердің ортақ қауіптерді түсіну дәрежесіне, жағдайды түзетуге бағытталған белсенді саясат ұстануына байланысты. Мемлекеттің сытқы саясаты әлемдегі болып жатқан өзгерістерге жауап бере алуының маңызы зор. Әлемдік шындықтарға нақты, әділетті бағасын беру арқылы мемлекеттер өздерінің қызметтерін үйлестіруге мүмкіндік алады. Жаһандық қауіптер мен қайшылықтарды бағалауда ортақ мәселеге келу арқылы мемлекеттер олардың бетін қайтарудың біріккен шараларын жасау саясатын күн тәртібіне қояды.
Әлемдік саясатты ішкі саясат сияқты орталықтанған билік басқармайды.. Сондықтан әлемдік саясатқа қатысушы акторлар әлемдік шындықтарға сәйкес өз беттерінше қызмет етеді. Сондықтан әлемдік саясаттың тәуекелі көп. Әлемдік саясаттың бір субъектісі екінші субъектісінің не істеп жатқандығын да біле бермеуі мүмкін. Әр мемлекеттің сыртқы саясаты сол елдің ұлттық мүдделерінен туындайтын нақты және анық міндеттер болса әлемдік саясат субъектілерінің қызметі стихиялы жүреді. Оның бағыт-бағдарын анықтап, әрбір субъектінің шешетін мәселелерін белгілеп отыратын әлемдік саясаттың орталығы жоқ. Әлемдік саясат-әлем мемлекеттерінің жаһандық қауіптерімен мәселелерді бірлескен күшпен шешу қажеттілігін түсіну құбылысы. Әр мемлекет өзінің қуатына және мақсаттарына қарай әлемдік тәртіптерге ықпал етуді көздейді. Адамзаттың тағдырының ортақтастығын түсіну, әлемдік қатынастарды бейбіт жолмен реттеуге құлшынысты тудырады. Өзара жауласу, теке-тірес, күш көрсету, басқа әлсіз мемлекеттерге зорлық жасау әлемдік тәртіптерге қауіпті екендігі халықтар түсіне бастады.
Сол себепті әлемдік саясат жаһандық тәртіптерді реттеуші ерекше саясат түрі болып табылады. Әлемдік саясат принциптерінің жалпылық сипаты бар дедік. Бірақта оларды орындауға әрбір мемлекет міндетті емес. Халықаралық нормалар мен құқықтары белгілейтін құжаттарға қол қойған мемлекеттер ғана өз міндеттерін әлемдік қауымдастық алдында орындап отыруға міндеттеме алады.
Әлемдік саясаттың күнделікті мақсаты - әлемдік тәртіпте бейбітшілікті, тұрақтылықты, демократияны сақтау. Сонымен қатар оның көздегені әлемдік саясатқа қатысушы субъектілердің барлығының мүдделі тоғысатын халықаралық орта жасау. Мүдделердің ортақтастығы, адамзатты сақтауға деген зәрулік көптеген мемлекетердің жалпыадамзаттық мүдделердің басымдылығын мойындауына әкеліп отыр.
Сонымен қатар әлемдік саясатты әлемдік билік үшін күресетін, әлемдік тартыстардан, әрбір елдің өздеріне тән геосаяси күрестерінен, түрлі бәсекелестіктер мен мүдделер қайшылығынан тысқары алып қарасыруға болмайды. Әлемдік саясатта АҚШ, Қытай, ЕО, Ресей сияқты алпауыт мемлекеттердің үстемдігі байқалады. ХХ ғасырдың 50-90-шы жылдары мысалы, әлемдік саясатта екі басым полюс АҚШ пен Кеңес Одағы болды. Кеңес Одағы күйрегеннен кейінгі ХХ ғасыр аяғы мен ХХІ басы бір полюстік әлемдік саясат болды. Ол АҚШ-тың басым болуымен сипатталады. Ал, 2005-2010 жыдардан бастап әлемдік саясатта көпполюстік қатынастар басым болуда. әлемдік қатынастарды айқындаушы күштер қатарына жоғарғы аталған мемлекеттермен қоса Үндістан, Жапония, Бразилия сияқты жылдам дамушы елдер ықпалы арта түсуде. Әлемдегі өзгерістер үздіксіз процесс. Онда ұдайы жаңа, табиғаты күрделі құбылыстар пайда болуы заңдылық. Әлемдік саясат субъектілері осы әлемдік өзгерістерді, мәселелерді, қайшылықтарды танып білуге және оларды шешу ісіне, немесе қауіптерді азайту шараларына әлем мемлекеттерін жұмылдырып отыруға міндетті.
Әлемдік тәртіптерді реттеп отыратын Әлемдік Үкімет құру жоспары әзірше футурологтардың ғана ойларында. Бірақта, әлемдік мәселелер мен тәртіптердің өзгеруіне әлемдік қауымдастықты дайындайтын БҰҰ, ЕЫҚҰ, АЕО, Ислам конференциясы сияқты халықаралық ұйымдар бар. Олар әлемдік саясаттың негізгі принциптері мен бағыттарын әлем мемлекеттеріне танытуға және мойындатуға ат салысып келеді. Бірақта, әзірше бірде бір халықаралық ұйым әлем мемлекетеріне міндетті шараларды іске асыруға мәжбүрлей алып отырған жоқ. БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің шешімімен болатын санкциялардың өзінің орындалуы ойдағыдай емес. Әлемде әділетті тәртіптер орнады деп айтуға ертерек.
Елеулі кемшіліктерге қарамастан әлемдік саясат өркениетті адамзат пен дамыған мемлекеттер ықпалымен біртіндеп ізгіленіп, гуманизацияланып келеді. Ол адамдарды ұлттық, нәсілдік, мемлекеттік, әлеуметтік-таптық тегіне қарамастан жаһандық мәселелерді бірігіп шешуге бастап келеді. Адамдардың бостандығы мен теңдігіне негізделген әлемдік саясаттың қазіргі мақсаттары: халықаралық қауіпсіздік жүйесін жасау, мемлекетаралық қатынастарда күш көрсету, зорлыққа жол бермеу, халықтар арасындағы сенім мен бейбітшілікке бастайтын қатынастарды қалыптастыру, жаппай қырып жоятын және ядролық қарулардың таралуына жол бермеу, әлемдегі қорқыныш пен үрейді, өзара жауласуды тоқтату сияқты жеке адамдар мен халықтардың бейбіт және тыныш өмір сүруін қамтамасыз ету. Ең бастысы әлемдік саясат жаһандық бейбітшілікті қамтамасыз етуге тиісті. Әлемдік басым державалардың әлсіз мемлекеттерге қарсы зорлыққа бармауының, ұлттық мүдделерін адамзаттың мүдделерге бағындыруының маңызы арта түсуде. Ол үшін әлем халықтарының, әлем азаматтарының бейбітшілік пен адам құқығы идеяларының платформасында топтасу қажет. Әлемдік саясат әлемдік қатынастар сияқты аса күрделі құбылыс. Оның ойдағыдай шешімін табуы тіптен қиын. Сондықтан әлем мемлекеттері мен халықтары жаһандық мәселелер мен қауіптерге қарсы әлемдік саясаттың тиімділігін арттыра беруге мүдделі. Онсыз әлемдік тыныштықты сақтау мүмкін емес.

Similar Documents

Premium Essay

Mentally Ill

...Helpful Program for Mentally Ill Patients Carlethia Gordon HCA 430 Special Populations Instructor: Jeanatte Maxey September 30, 2013 This paper is to analyze the vulnerable population of mental illness. In my community there are a lot of mental ill people. There are facilities that try to help but there needs to facilities that make patients feel at home while in their care. It is my duty to build that type of program. It would be much similar to some that already exist but it will be something more special about this program that makes it stand out. The further you read you will see how this will take place. Now most facilities or institutes do not provide love they just provide medication and care. In my program there will be equal attention to all patients and then there won’t be just giving out medication there will be counseling sessions available also. The program will be for 24hours a day. The staff that I encounter will be fully trained. As the Red Cross provides me with an outline of what is taking place in my community it boost my motivation up to lend my helping hand of those who need more and better special care (Donley & Wright, 2012). This program is for anyone that is mentally ill but mostly for those are abandoned by love ones because they are different and don’t have any time to understand their problems so they are put on the streets. Statistics show that patients are stretching worldwide from classification...

Words: 1943 - Pages: 8

Premium Essay

Social Ill

...SOCIAL ILLS (EDITED) Edit 0 5 … Dear Students, Please transfer all the relevant information from the previous page to this page. You may edit your work before we publish. GROUP 3 - SOCIAL ILLS AMONG TEENAGERS I) INTRODUCTION Now, our world is not a safe place to live. Social ills are common to everybody. There are many social ills. Who committ them? Mostly, teenagers are the one to be blame. However, we cannot put blame totally to teenagers. There are many factors of this social ills. 2) TYPES OF SOCIAL ILLS a) Smoking Smoking becomes a growing trend in the youth community. Both girls and boys are smoking because they think it is cool. The four reasons that cause many teenagers to start smoking are peer-pressure, image projection, rebellion, and adult aspirations. b) Alchohol The age when young people are taking their first drink is becoming lower each year.That's why we see the consequences in terms of antisocial behavior, school failure, attention deficit, learning disabilities and road accidents among the teenagers c) Drug Abuse Drugs have becoming popular amang teenagers today. Adolescents are curious and venerable, and there is peer pressure to experiment, and there us a temptation to escape from conflicts. The use of drugs by teenagers is the result of a combination of factors such as peer pressure, curiosity, and availability. Drugs addiction among adolescents in turn leads to depression and suicide. d)Fighting Physical fights typically involve...

Words: 391 - Pages: 2

Premium Essay

Ill Health

...There are many different ways in which individual’s quality of life can be affected by ill-health. In this assignment I will be discussing how cystic fibrosis and obesity affects the health and lifestyle of the person with the illnesses. What is cystic fibrosis? Cystic fibrosis is an example of ill health, as it is the UK’s most common, life threatening disorder. It is a genetic disorder that is caused by ‘an inherited disease caused by a faulty gene. In the UK, 2.3 million people carry the faulty gene and when two people that are carriers of the gene, there is a 1 in 4 chance in every pregnancy that their child will be born with cystic fibrosis. This gene controls the movement of salt and water in and out of your cells, so the lungs and digestive system become clogged with mucus, making it hard to breathe and digest food.’ This faulty gene causes a variety of symptoms for the person with the disorder, some of these symptoms include: a persistent cough, poor weight gain and recurring chest and lung infections. The cells most seriously affected are the lung cells, this is because the over production of mucus clogs the airways of the lungs and increases the risk of infection due to the amount of bacteria that can reproduce which may lead to lung and heart failure. Cystic fibrosis is a disorder that is getting more treatable over the years and with newfound technology and medication has meant that ’life expectancy for children born and diagnosed with cystic fibrosis (CF) in 2010...

Words: 2561 - Pages: 11

Premium Essay

The Mentally Ill

...The Mentally Ill Veronica Rhodes HCA 430 Special Populations Instructor Avi Stein June 23, 2012 The Mentally Ill Mental illness includes many different illness that affect a person’s feelings, thinking, and daily functioning. “Serious mental illnesses include major depression, schizophrenia, bipolar disorder, obsessive compulsive disorder (OCD), panic disorder, post traumatic stress disorder (PTSD), and borderline personality disorder. Mental illnesses can affect persons of any age, race, religion, or income. Most people diagnosed with a serious mental illness can experience relief from their symptoms by actively participating in an individual treatment plan” (NAMI, 2011). For years, the mentally ill have been the misunderstood population. There was a time when people locked away the mentally ill because they were not accepted and not to be a part of society. Many people did not understand what was going on with the mentally ill and really did not take the time to understand the disease process. For a while the mentally ill were thought of as being just a little different, the severity of their illness was not being recognized. Now that there are several advances in science, medicine, and the human body, mental illness is a little more understood. Many people no longer dismiss the mentally ill and realize that the mentally ill really do have serious issues that need to be addressed and not just swept under the rug. There is no need for the...

Words: 1897 - Pages: 8

Premium Essay

Jill's Ill

...The case study I have chosen to do is, case study number 1. Case study 1 is about a woman by the name of Jill, Jill is taking of her ill 82-year-old mother who has had a stroke. Since Jill’s mother has had the stroke, Jill has been taking care of her mother around the clock. Jill works from home, and it’s becoming hard for her stay focus on her work, because she has to take care of her mother. The first problem in this case is her mother having a medical condition that Jill and her mother has deal with. The second problem I Jill having to provide the 24-hour care for her mother and maintain doing her job. The third problem is, neither Jill or her mother has some support from outside sources such as, relatives or close friends. The three problem that are obvious with Jill’s story, is that they are starting to take a toll on Jill. Because Jill’s mother has had a stroke this has made Jill’s the primary care provider for her. Jill is taking on the stress of taking care of her mom and maintaining her position with...

Words: 974 - Pages: 4

Free Essay

Social Ills

...Social Work Research on African Americans and Suicidal Behavior: A Systematic 25-Year Review Sean foe and Danielle M. Niedermeier Suicide among African Americans is a neglected topic. Social workers practice in both clinical and nonchnical settings, and as the largest occupational group of mental health professionals, they have a unique opportunity to reach this underserved group. However, little is known about social work's empirical knowledge base for recognition and treatment of suicidal behavior among African Americans.The authors performed a systematic critical review of published articles by social workers on African American suicide and suicidal behavior, to ascertain the state of social worker's contribution to and knowledge of suicide risk factors and effective treatments. They conducted Web-based (for example. Social Work Abstracts, PsycINFO, PubMed,JSTOR) and manual searches of suicide research conducted by social work investigators and pubhshed in peer-reviewed journals from 1980 to 2005. References cited in the articles were used to identify candidate articles. According to the search results, social workers contributed only 11 empirical research articles focusing on African American suicide or nonfatal suicidal behavior. Risk factors for suicide are reviewed, and the implications for clinical social work practice and research are addressed. KEY WORDS: African Americans; clinical knowledge; ethnic minority populations; suicide S uicide is one of the leading...

Words: 4916 - Pages: 20

Premium Essay

Mentally Ill in Prison

...Mentally Ill in Prison PSCH/610 Mentally Ill in Prison Abstract The increase in incarcerated individuals with mental illness in the preceding decades has made the prison system a prevalent mental health provider even though they are not prepared or equipped for such task. Prison life is tough on an individual’s mental health; overcapacity, lack of privacy, violent behavior, lack of activity, inadequate health services, seclusion from family and friends, and the insecurity of what life holds after prison contribute to the inmate’s mental health. Inmates whose judgment is altered or impaired by depression, bipolar disorder, schizophrenia, and other severe mental illnesses are impacted more severely by the tribulations of prison life. Inadequate mental health services is also something mentally ill inmates face, this absconds them undertreated or mistreated. Numerous prisoners do not receive proper psychotropic medication due to the lack of mental health services and care, further impairing their capability to function. The security mission of prisons tends to overlook mental health considerations. Prison rules and codes of demeanor teach staff about security, safety, supremacy, and power. Coordinating the needs of the mentally ill with prison regulations and goals is almost impractical. Factors of the sources and effects of the concern between prison and mental illness will be observed in this research proposal. Reforms will be provided to improve mental health...

Words: 4562 - Pages: 19

Free Essay

Mentally Ill Offenders

...Mentally Ill Offenders Introduction Mental illness in prisons has been sort of a pandemic for correctional systems in the United States for over the last 10 years. The number of men and women who come to prison with some form of mental illness continues to grow by the day. Offenders who do not come to prison mentally ill, will most likely release from prison with some type of mental illness at the end of their prison sentence. This paper will discuss how this population of offenders adapts when they come to prison, and how there viewed by the community. This will be examined here along with some insights on what should be done along with why this topic was chosen. Schizophrenia Many mentally ill offenders come to prison with a variety of disorders schizophrenia, manic depression (bi-polar) or major depression (Schizophrenia.com - Crime, Poverty Violence., n.d.). Schizophrenic inmates probably account for the largest segment of offenders who enter the correctional system every day and have a difficult time adapting to the confines of a correctional environment. By definition schizophrenia is an inability to think, process emotions where people tend to behave in an unacceptable manner because their mind is not able to react to the stimuli from every day life; the name schizophrenia comes from the Greek root "split mind" (Skitzophrenia., n.d.). Hallucinations, hearing voices, paranoia are just some of the...

Words: 2082 - Pages: 9

Premium Essay

The Mistreatment Of The Mentally Ill

...When it comes to metal illness the responses to it have changed a lot over the years. In the beginning the mentally ill were treated with an “out of sight, out of mind” attitude, but today we see mentally ill people for who they are, human beings that are sick and need to be helped. During the ancient times there was no cure for the mentally ill, but today we have various forms of treatment to offer those who suffer from a mental illness such as; medications, counseling and institutions. Drug therapy and it started early on, but it took a long time before it was as advanced as it is today. The mentally ill used to be treated very inhumanly, people were allowed to kill them or torture them in any way they wanted. The mistreatment of the mentally...

Words: 463 - Pages: 2

Premium Essay

Deinstitutionalization of the Mentally Ill

...Deinstitutionalization of the Mentally Ill Ed Long HSM/210 Deinstitutionalization of the Mentally Ill How did deinstitutionalization affect New York State? After the closing of mental institutions in 1954 mental patients were discharged in the community to live normal and productive lives. At the time the number of patients released overwhelmed community services. From the time deinstitutionalization started to present day, patients being released into the community, it was and still is being opposed. Some of the affects that deinstitutionalization has on the community is it evokes local fear, diminishes personal security and higher local and state budgets. When patients were released into the community they were not prepared to serve the number of patients released therefore making a lot of them homeless, in prison and were warehoused in a different way in single- room occupancy hotels or shelters. On average these people die 20 to 25 years earlier than the general population. There have been several studies done since the start of deinstitutionalization to show the serious public health problem. Some of the natural causes of death, but preventable were cardiovascular disease, complications from diabetes and metabolic syndrome, respiratory disease due to heavy smoking, and infections including HIV/AIDS and tuberculosis. Last but not least, deinstitutionalization was often linked with community's reaction and negative attitudes, prejudice, stereotypes...

Words: 308 - Pages: 2

Free Essay

Mentally Ill Inmates

...Introduction 3 Population of Mentally Ill Inmates in the Correctional Facilities 3 Mentally ill inmates: The Cost 4 The Treatment of Mentally Ill Inmates 6 Selection Process for Mentally Ill Inmates 7 Isolation and Restraints 9 Conclusion 11 References 12   Introduction When a person thinks about a correction facility many only think that there is only regular criminals that are perfectly well, but what they neglect to know is that it is also housed with mentally ill inmates as well. Many of the people has been brained washed by media and movies that prisoners are to be normal criminals who have done things wrong in which has lead into a correction facility but what the fail to publicize is that they are also house by people who are not mentally stable, and who may receive different treatment from regular inmates. Correctional facilities have many types of inmates and undergo various dilemmas therefore they must try to deal with the cost of the inmates, provide different treatment and must undergo special screening in order to determine if they are ill or not. Population of Mentally Ill Inmates in the Correctional Facilities The country that has the greatest rate of adult imprisonment is the United States; it has 2.2 million presently in the correctional facilities (Annaceri, 2007). Individuals with psychological problems have been progressively more imprisoned within the last three decades, most likely the consequence of the deinstitutionalization of the state psychological...

Words: 2481 - Pages: 10

Premium Essay

Can the Ills Be Cured?

...Good health plays a key role in determining the quality of our lives. However, proper treatment is expensive and it requires specialized skills. Suppose the government were to enact universal coverage with $2,500 deductibles. What problems would that policy solve? What problems would it cause? First, the problem would be for those less fortunate. They would not have the means to pay the deductibles. Secondly, we would all be in the same group. Simply put, we would all have the same coverage regardless of health conditions. More importantly, the policy would cause moral hazard. According to Collinge & Ayers (2004), “moral hazard lowers the price of healthcare for patients and thus causes the quantity demanded of healthcare to exceed the efficient quantity.” In contrast, the policy would save the government a lot of money. They would no longer provide Medicaid for the poor or Medicare for the elderly (Collinge & Ayers, p. 213). One of the most significant costs of modern medicine involves malpractice insurance. Should the government limit the amounts that juries are allowed to award victims of medical malpractice, so as to reduce malpractice insurance premiums and thereby lower healthcare costs? Limiting the amount juries are allowed to award a victim can impede their ability to care for themselves financially. Would you want your award limited to $15,000 and you were left paralyzed for the remainder of your life, resulting in not being able to earn...

Words: 308 - Pages: 2

Free Essay

Treatment of Mentally Ill Prisoners

...Assignment 2: Treatment of Mentally Ill Prisoners 1.0 The Treatment of Mentally Ill Prisoners The treatment of mentally ill inmates has been not only a public concern, but has also been identified by Canada’s Correctional Investigator, Howard Sapers as an issue of concern in his 2014 report to parliament. Between 1997 and 2007, offenders entering the prison system with a mental disorder grew 71% in men and 61% in women (Canadian Mental Health Association, 2012). The problem at hand is that correctional institutes and their staff are not widely trained to deal with inmates who suffer from mental disorders. The result then, is that use-of-force interventions, and placement in solitary confinement, often for extended periods of time, are used as methods of dealing with unruly behaviours exhibited by these mentally ill offenders. While there are various issues surrounding mental health in the Canadian judicial system, for the purpose of this report, the discussion will be focused around inadequate methods for dealing with behaviours presented by these inmates, namely by use-of-force and solitary confinement 1.1 Use-Of-Force Techniques In Sapers 2014 report, it is reported that “28% of all use of force interventions involved an offender with a mental health concern as identified by the Correctional Service of Canada (CSC)” (Ministry of Public Safety, 2014). This is likely due to the fact that mentally ill inmates are more likely to self-harm, have unpredictable behaviour...

Words: 1710 - Pages: 7

Premium Essay

Ill Be Seeing You

...We can do no great things, only small things with great love Culminating Activity By: Katelyn Cronkwright Mrs. Tatlock January 17th 2011 I’ll be Seeing you is a very inspirational novel that makes you realize how much in life people worry about their appearances. Shows how if you are not perfect, most popular, prettiest, how we can possibly be judged about it or made fun of. It was a HUGE eye opener on reality about how teenage girls act and think. How selfish people act to please their self, think only about our personal feelings forgetting about others and how they feel. This book is a real ca eye catcher by the cover and just by reading the summary about it. An individual’s ability to bring change in another person is an amazing thing. Just too even say their name or smile at them might just make their day. Throughout this book shows how you can change someone well at least try. “The purpose of life is not to be happy- but to matter, to be productive, to be useful, to have it make some difference that you have lived at all - leo rosten” The quote shows and resembles Kyle from the book. Trying his hardest to try and change Carley’s mind about her looks. That it did not matter that she had an ugly scare on her face just what was on the inside. Most important her personality and how she acted towards Kyle. Throughout Kyle kept telling her that to him she was beautiful, that it did not matter that she had that on her face, just that in his mind she was the most beautiful...

Words: 940 - Pages: 4

Premium Essay

Benefits of Dehydration in the Terminally Ill

...Therapeutic Benefits of Dehydration in the Terminally Ill Excelsior College Missy Robinson January 8, 2012 In many societies, there is close relationship associated with food and caring. The giving of food is often considered to represent compassion in the minds of most people. It is not surprising that the issue of withholding artificial hydration and nutrition is such a heavily debated topic. To make a more informed decision, patients and/or family members need to be educated about the benefits, legal, and ethical considerations of dehydration in the terminally ill patient. Literature supports that forced hydration during the end of life is of little benefit and may actually worsen a patient’s condition. Dehydration in the terminally ill can be a very therapeutic treatment. The deterioration of the terminally ill patient coincides with no longer having the ability to take oral fluids or nutrition. Dehydration is usually characterized by thirst, dry mouth, decreased skin turgor, decreased urinary output, and electrolyte imbalance. However, not all patients who are terminally ill and not medically hydrated exhibit these signs and symptoms (Vaz, 2010, p.1). This suggests that dehydration in the terminally ill is different than in the acutely ill patient. Dehydration has potential benefits for the end-of-life (EOL) patient. Benefits of dehydration in the terminally ill include perhaps, the most important issue to families, patients, and caregivers concerning...

Words: 1273 - Pages: 6