Правен факултет ‘ Јустинијан Први ’ – Скопје
Универзитет ‘ Свети Кирил и Методиј ’ – Скопје

ДАНОЧНИОТ ТРЕТМАН, ОЛЕСНУВАЊАТА И ОСЛОБОДУВАЊАТА НА ДОМАШНИТЕ И СТРАНСКИТЕ ПРАВНИ ЛИЦА

Скопје
14.05.2015
Клучни зборови: данок, домашни и странски правни лица, , олеснувања, ослободувања, слободни технолошко-индустриски развојни зони.

ВОВЕД 1. Што се даноци и слободни технолошко-индустриски развојни зони
Даноците се најважен јавен приход, со кој државата од субјектите кои се под нејзина даночна власт, принудно зафаќа парични средства без непосреден противнадомест, заради задоволување на финансиски потреби и остварување други економски и социјални цели. Нивни карактеристики се: Деривативност – тие се инструмент за прераспределба на доходот, односно на имотот, заради финансирање на јавни расходи; Присилен карактер – Плаќањето данок не е чин на доборволно давање, туку произлегува од авторитетот на државата; Со даноците се финансираат јавните расходи; Отсуство на непосреден противнадомест – за платениот данок, државата не дава специјална услуга на оној што го платил данокот. Нивната полза е од општ карактер; Данокот е парчно давање.
Елементите на даночно – правниот однос се : субјекти на даночно правниот однос (Активен даночен субјект – Тоа се даночните доверители. Постои само еден единствен активен субјект – ДРЖАВАТА и Пасивен даночен субјект – Даночен должник кој може да биде физичко или правно лице кое е должно да ја исполни обврската од даночно – правниот однос. Даночен должник е оној што го должи данокот, што одговара за данокот, што данокот за трето лице го задржува и наплатува по одбивка, кој поднесува даночна пријава итн.); даночен објект ( Даночен објект е материјалната основа за воведување на данокот. Даночен објект може да бидат приходите односно доходот, имотот, потрошувачката, а кај субјектните даноци во потесна смисла и самата егзистенција ); даночна основица ( Даночна основица е оној обем и износ од предметот на оданочување врз кој се пресметува данок ); даночна стапка ( Даночната стапка е процентот, делот што треба да се плати во вид на данок на утврдента даночна основа );. и даночни олеснувања и ослободувања. Во Република Македонија постојат неколку видови на даноци и тоа даноци на доход – персонален данок на доход и данок на добивка; даноци на потрошувачка – ДДВ, акцизи, царина; даноци на имот – данок на имот, данок на наследство и подарок и данок на промет на недвижности; социјални придонеси од плата.
Кога говориме за слободните технолошко-индустриски зони можеме да кажеме дека подинамични, поинтензивни и управувани од големи компании со способни и искусни менаџери т.е. претставуваат способен и интегриран економски алат за развојот на секоја држава. Тие овозможуваат привлекување на странски инвестиции, отварање на нови работни места, развој на домашната индустрија и сл. Во овој труд ќе ги обработам следниве точки: 1. Даночен третман на домашни правни лица во РМ 2. Даночни олеснувања и ослободувања на домашни правни лица во РМ 3. Даночен третман на странски правни лица во слободните технолошко-индустриски развојни зони во РМ

ГЛАВЕН ДЕЛ 2. Даночен третман на домашни правни лица во РМ 3.1 Даноци на доход 3.2.1 Данок на добивка
Данокот на добивка спаѓа во категоријата на непосредни субјектни даноци. Непосреден е бидејќи ја оптоварува економската способност на обврзникот непосредно погодувајќи го неговото богатство или приходите, а субјектен бидејќи се обложува на вкупната даночна способност на обврзникот. Има изразен економско политички карактер и е транспарентен. Во членовите 4 и 5 од Законот за данок на добивка се вели дека Обврзници на данокот на добивка се правните лица (субјект) - резиденти на Република Македонија кои остваруваат добивка од вршење на дејност во земјата и странство, но исто така обврзници на данокот на добивка се и постојаните деловни единици на странско лице за добивката што ја остваруваат од вршење на дејност на територијата на Република Македонија. Постојана деловна единица на странско лице е постојано место на активност преку кое или во кое се врши, целосно или делумно, било која стопанска дејност на странско правно лице во Република Македонија, директно или преку зависен агент. Основа за пресметување на данокот за соодветниот даночен период претставува износот на непризнаените расходи и помалку искажаните приходи т.е. добивката која се утврдува со посебен даночен биланс. Добивката е разлика помеѓу вкупните приходи и расходи на даночниот обврзник во изноци утврдени во согласност со прописите за сметководство. Под расходи се признаваат само оние трошоци кои се направени заради вршење на деловната активност како на пример материјални трошоци, амортизација, камати, казни, штети и сл. Исто така и трошоците за спонзорства од вкупниот приход се признаваат како расходи, осигурителните премии што ги плаќа фирмата доколку не се одбиваат од платата на вработените, исплати на стипендии итн. Даночната стапка е пропорционална и изнесува 10%. Во самиот Закон за данок на добивка во членот 38 се предвидува постоење на поедноставен даночен режим за трговските друштва и вели: ‘‘ Трговските друштва класифицирани како мали и микротрговци и правните лица резиденти на Република Македонија кои водат сметководство и изготвуваат годишни сметки согласно Законот за трговските друштва, согласно со условите утврдени во членот 38-г од овој закон можат да се определат да плаќаат годишен данок на вкупен приход.
Трговските друштва ако извршуваат банкарска, финансиска и осигурителна дејност и дејност од областа на игрите на среќа и забавните игри, не припаѓаат во поедноставен даночен режим на плаќање на годишен данок на вкупен приход ’’. Оние правни лица кои остваруваат годишен приход под 3.000.000 денари се осободени од плаќање на данокот на вкупен приход, а оние кои остваруваат од 3.000.001 до 6.000.000 можат самите да изберат дали ќе плаќаат данок на добивка или данок на вкупен приход во висина од 1% од износот на остварениот вкупен приход под услов да извршуваат стопанска дејност, освен банкарска, финансиска, осигурителна и дејност од областа на игрите на среќа и забавните игри. Даночниот период за кој се утврдува данокот на добивка е една календарска година. Доколку даночниот обврзник работел за период пократок од една календарска година, за даночен период ќе се смета периодот од годината за која работел.

3.2.2 Персонален данок на доход

Она што за правните лица е данокот на добивка, тоа е и персоналниот данок на доход за физичките лица. Од таа причина нема детално да го разработувам во овој труд, само ќе ги споменам неговите карактеристики и двете можнни примени од страна на правните лица. Обврзник на данокот на доход е секое физичко лице резидент на Република Македонија за доходот што го остварува во земјата и во странство. Резидент во смисла на овој закон е физичко лице кое на територијата на Републиката има постојано живеалиште или престојувалиште. Даночната основица за утврдување на персоналниот данок на доход претставува збир на сите приходи остварени во пари, хартии од вредност, во натура или во некој друг вид, во земјата и во странство, во текот на даночниот период. Данокот на доход се плаќа по стапка од 10% која е пропорционална. Персоналниот данок на доход се плаќа годишно на збирот на нето приходите од сите извори, освен на приходите што се изземени од оданочување со овој закон и ова го претставува даночниот објект. Доколку физичкото лице остварува годишен приход само врз основа на плата и надоместоци на плата од работен однос и исплата по основ на деловна успешност на работодавачот во тој случај физичкото лице нема обврска да поднесе годишна даночна пријава бидејќи за него тоа го прави самата корпорација во која е вработено. Исто така со законот за персонален данок на доход во РМ е регулиран и даночниот третман на приходите од капитал остварени со учество во добивката на правните и физичките лица и се оданочуваат по стапка од 10% по одбивање на основата којашто го претставува вистински остварениот износ.

3.2 Даноци на имот 3.3.3 Данок на имот

Данокот на имот е најстариот данок кој е широко застапен во сите современи даночни системи на огромен број држави. Се плаќа врз основа на статичната состојба на недвижниот и движниот имот на обврзникот кој подлежи на оданочување. Во законот за даноци од имот на РМ поточно од член број 3 до член 7 се уредуваат основните карактеристики на овој данок. Во РМ, тој го опфаќа само недвижниот имот. Обврзник на данокот на имот може да биде секое физичко или правно лице кое е сопственик на имотот, корисник на имотот кога сопствениците се непознати или недостапни, плодоуживателот, сосопствениците сразмерно на својот дел и оние кои се јавуваат како корисницина недвижен имот во сопственост на државата и општината. Под терминот недвижен имот всушност се подразбираат земјиштата без оглед на тоа дали станува збор за земјоделски, градежни, шумски и сл. како и станбени згради, деловни згради, административни итн. Основата на данокот ја сочинува пазарната вредност на имотот кој се оданочува. Стапката се утврдува во зависност од видот на имотот и истата може да се движи од 0,10 – 0,20 %. Нивната висина се утврдувдува со одлука на советот на општините, на оние во градот Скопје и советот на град Скопје бидејќи оваа група на даноци спаѓа во групата на локални даноци т.е. во групата на сопствени извори на приходи на општините. ПРИМЕР: Во градот Скопје и десетте општини кои се наоѓаат на територија на градот Скопје, одговорноста за администрирање на данокот на имот и доставување на даночните решенија е обврска на администрацијата на градот Скопје. Одлуката за висина на стапката на данокот на имот ја носат општинските совети на десетте општини. Може да се случи да имате повеќе фирми во неколку деловни згради во Скопје, но во три различни општини и тогаш вие би плаќале различни стапки на данокот на имот.

3.3.4 Данок на наследство и подарок

Бидејќи целта на овој труд е да се посвети внимание на оданочувањето на корпорациите во оваа точка ќе говорам само за данокот на подарок бидејќи една корпорација не може да се најде во позиција на наследник. Овој данок се применува при преминување на имотот од едно на друго лице без никаков надомест. Даночната обврска кај правните лица настанува во моментот на стекнување на сопственост преку подарок или стекнување на други стварни права. Како предмет на оданочување се јавуваат недвижностите и нивното плодоуживање и користење, хартии од вредност, парични побарувања, готови пари и сл., додека пак вредноста на сите подароци примени во една календарска година претставува една даночна основа. ПРИМЕР: Една корпорација во текот на една календарска година од 01.01 до 31.12 во 2014 година примила на подарок еден автомобил во вредност од 10.000 евра, акции од Алкалоид во вредност од 5000 евра и земјиште во вредност од 30.000 евра. Тоа значи дека даночната основа ке изнесува 45.000 евра. Данокот на наследство и подарок е определен во зависност од редот на наследството. Стапката за данокот кој се однесува на подарок и наслледство од втор наследен ред изнесува од 2-3 %, а за третиот наследен ред и лица кои не се во никакво сродство со оставителот или дарителот стапката изнесува од 4-5% од пазарната вредност на имотот.

3.3.5 Данок на промет на недвижности

Даночната обврска на данокот на промет на недвижности настанува на денот на склучување на договорот за пренос на правото на сопственост, односно на замена на недвижностите. Ако договорот не е полноважен тогаш обврската настанува на денот кога купувачот или учесникот во замената стапил во посед на недвижноста. Правните лица подлежат на плаќање на данокот на промет на недвижности каде под промет на недвижности всушност се подразбира преносот со надомест на правото на сопственост на недвижности, замена на една недвижност со друга како и други начини на стекнување на недвижност со надомест. Исто така под промет на недвижности се смета и самиот пренос на хартии од вредност врз основа на компензација. ПРИМЕР: Една фирма УУ продава некое градежно земјиште за 70.000 евра кое било во нејзина сопственост на физичко лице ХХ, или пак склучува договор со друго претпријатие НН за замена на деловните простории каде просториите на УУ се протегаат на 60 метри квадратни и вредат 50.000 евра, а просториите на НН се протегаат на површина од 80 метри квадратни и бидејќи се на подобра локација чинат 80.000 евра. Кога станува збор за тоа кој се јавува како даночен обврзник имаме една покомплексна ситуација. Обврзник може да биде продавачот на недвижноста во примерот означен како УУ, доколку така е утврдено во самиот договор како обврзник може да се јави и купувачот на недвижноста ХХ, при замена на недвижност обврзник е лицето кое во замена дава недвижност со поголема вредност или НН, понатаму при продажба на имотот во стечајна или извршна постапка или пак реализација на договори за хипотека даночен обврзник е купувачот. Ако се пренесува идеален дел како обврзници се јавуваат двете страни посебно.Имаме и други примери но тие се однесуваат на физичките лица како што е случајот со договорот за доживотна издршка. Даночната основа на овој данок ја опфаќа пазарната вредност на самата недвижност во моментот на продажбата т.е. на настанување на обврската (во првиот пример тоа би било 70.000 евра), кај замената основата е разликата на пазарните вредности на имотот што се разменува ( во вториот пример тоа би било 30.000 евра), при пренос на идеален ден основата е пазарната вредност на идеалниот дел, а кај продажбата во стечајната и извршната постапка основа е постигнатата продажна цена по пат на јавно наддавање или непосредна спогодба. Висината на даночните стапки се утврдува со одлука од страна на соодветниот Совет на општината или Советот на град Скопје и таа е пропорционална т.е. изнесува од 2-4 %.

3.3 Даноци на потрошувачка 3.4.6 Данок на додадена вредност

Законот за данокот на додадена вредност го замени Законот за данок на промет на производи и услуги. Иако бил донесен во 1999 година, примената била одложена и отпочнал на 01 април 2000 година. Со него се обезбеди неутралност на полето на конкуренцијата, како во домашната, така и во меѓународната размена на стоки и услуги. ДДВ се наплаќа во сите фази на производството и трговијата, како и во целокупниот услужен сектор. Преку инструментот на одбивка на претходниот данок се одбегнува даночното оптоварување во целокупниот претприемачки домен. Согласно со неговата цел, ДДВ ја оптоварува целокупната приватна и јавна крајна потрошувачка, како и крајната потрошувачка во претприемачкиот домен, доколку согласно законот не е растоварена преку одбивката на претходниот данок. Категоријата додадена вредност е разликата помеѓу вредноста на инпутот и аутпутот на една фирма. ДДВ-то се пресметува и се наплаќа сукцесивно и ја товари само новосоздадената вредност на самиот производ или услугата. Според член 2 од законот за данок на додадена вредност предмет на оданочување со данокот на додадена вредност прометот на добра и услуги кој се врши со надоместок во земјата од страна на даночниот обврзник во рамките на неговата стопанска дејност и увозот на добра. Даночна основа на данокот на додадена вредност е вкупниот износ на надоместокот што е добиен, или што треба да се добие за прометот, во кој не е вклучен данокот на додадена вредност, но се вклучени сите други даноци, акцизи, такси придонеси и сл, потоа набавната цена, издатоци за извршени услуги при промет на права и сл. Како обврзници се јавуваат сите физички и правни лица кои самостојно вршат стопанска дејност, независно од нејзините финансиски резултати. Под самостојна дејност не се смета дејноста на физичките лица, кои поединечно или здружени се вработени во некое претпријатие и по тој основ примаат плата и се обврзани да се повинуваат на упатствата на работодавачот и подружниците, филијалите или другите поединечни организациони делови на некое претпријатие. Правните лица согласно најновите измени во законот мораат задолжително да се регистрираат како даночни обврзници под услов да го постигнат прагот на регистрација кој изнесува 1.000.000 денари. Малите претпријатиа под овој праг можат да бираат дали сакаат да бидат регистрирани за ДДВ или да бидат оданочувани како трајни потрочувачи. Општата даночна стапка изнесува 18%, а повластената 5% и се однесува на: Производи за човечка исхрана; Вода за пиење од јавните системи за снабдување и одведување на урбаните отпадни води и водa за наводнување на земјоделско земјиште; Публикации, книги, брошури и слични печатени материјали, освен публикации кои служат претежно за рекламни цели, како и публикации со порнографска содржина; Земјоделска механизација; Лекови; Машини за автоматска обработка на податоци и нивни единици (компјутери);. Медицинска опрема, помагала и други уреди чијашто намена е за олеснување или третирање на инвалидност исклучиво за лична употреба од страна на инвалидни лица. 2.3.2. Акцизи

Акцизите претставуваат поединечни, посебни видови на данокот на промет и може да се применува или заедно или издвоено од општиот данок на промет. Карактеристично е тоа што се вклучува во цената на акцизните производи и е составен елемент на даночната основа на ДДВ. Добра кои подлежат на акцизи во РМ без оглед дали се произведени на акцизната територија (во случајот тоа е РМ) или со нивниот увоз и пуштање во акцизно-правен слободен промет се минерални масла, алкохол и алкохолни пијалаци, тутунски добра и патнички автомобили. Акцизните складови се местата каде се произведуваат, се складираат или примаат овие добра. Доколку некое лице сака се занимава со оваа дејност мора да поседува акцизна дозвола која ќе му биде издадена од страна на Царинската управа по претходно добиена согласност од министерот за финансии. Самата акциза настанува кога доброто кое е подлежно на обврската за плаќање акциза ќе се предаде на потрошувачка во акцизен склад односно ќе се изнесе од него. Како акцизен должник се јавува она физичко или правно лице кое е имател на акцизната дозвола. Како должник може да се јави и производителот на доброто но само во случај на непостоење услови за акцизен долг. Што се однесува на акцизната стапка истата може да биде пропишана во процентуален износ или во апсолутен денарски износ по единица мерка. За определени добра може да се пресметува и кобинирана акциза од претходните две.

3. Даночни олеснувања и ослободувања 4.4 Даноци на доход 4.5.7 Данок на добивка

Се предвидуваат значајни ослеснувања и ослободувања во Законот за данок на добивка, со цел да се помогне на самите компании и да се намали можноста за даночна евазија. Еве дел од нив:
- Обврзникот кој е корисник на технолошка индустриска развојна зона, се ослободува од плаќање на данокот на добивка за период од десет години, од започнувањето на вршењето на дејност во зоната.
- На обврзникот кој е должен да воведе и да користи одобрен систем на опрема за регистрирање на готовинските плаќања, му се намалува пресметаниот данок за набавени до десет фискални апарати, во висина на нивната вредност.
-Даночниот обврзник се ослободува од обврската за плаќање данок на нераспределена добивка остварена за тековната година. Под нераспределена добивка се подразбира разликата помеѓу вкупните приходи и вкупните расходи на даночниот обврзник во износи утврдени со сметководствените прописи и сметководствените стандарди намалени за платениот данок утврден во даночниот биланс. Износот којшто се распределува во вид на дивиденди и други распределби од добивката било да е во паричен или непаричен облик се оданочува во моментот на нивната исплата.

3.1.2 Персонален данок на доход Со оглед на самиот факт дека овој закон се однесува на физичките лица, во законот за персонален данок на доход не се предвидени олеснувања во поглед на правните лица. 4.5 Даноци на имот 4.6.8 Данок на имот

Во законот за даноци на имот се предвидува само едно олеснување и тоа само за физичките лица кое вели дека обврзникот на данокот на имот за стамбена зграда или стан во кој живее со членовите на своето семејство има право на намалување на пресметаниот данок во висина од 50%. Друга е ситуацијата со ослободувањата, тие се јавуаат во многу поголем број, така данок на имот не се плаќа на:
-зграги и земјиште во државна сопственост кои ги користат државните органи на локалната и месната самоуправа
-згради и земјишта кои се користат за просветни, културни, научни, социјални, здравствени и слични цели со исклучок на деловите кои се во економска експлоатација или се издадени во закуп
-недвижен имот во сопственост на НБРМ
-згради и земјишта во сопственост на верските заедници
-економските згради во земјоделството
-земјоделско земјиште што се користи за земјоделско производство
-објекти на претпријатијата кои служат за работно оспособување, професионална рехабилитација и вработување на инвалиди
-згради и земјишта на странски дипломатски и конзуларни претставништва на меѓународни организации ако се во нивна сопственост, под услови на реципроцитет
- др. ситуации 3.2.2 Данок на наследство и подарок

Правните лице не можат да се јават како наследници но можат да се јават како приматели на подарок. Поради оваа причина ќе ги споделам само оние даночни олеснувања и ослободувања предвидени за правните лица како приматели на подарок а не и оние кои се однесуваат на првиот и вториот наследен ред т.е. физичките лица (Пример:од плаќање данок на наследство и подарок се ослободуваат лицата кои се во првиот наследен ред, лица од втор наследен ред ако наследат или им се подари земјоделско земјиште под услов тоа да им е основна дејност и да живееле со оставителот или дарителот во заедничко домаќинство минимум 1 год, итн). Спореед член 18 од законот за даноци на имот ,од данок на наследство и подарок се ослободени државните органи, органите на општините, органите на општините НА градот Скопје и органите на општините ВО градот Скопје, НБРМ, црвен крст, хуманитарни организации, социјални, научни, образовни установи кои подарокот го примиле во вид на недвижен или подвижен имот, ХВ, парични побарувања и средства и сл.

3.2.3 Данок на промет на недижности

Според член 25 од законот за даноци на имот, данок на промет и недвижности не се плаќа:
- во промет на недвижности во постапка на комасација и експропријација
-кога странско дипломатско односно конзуларно претставништво го пренесува правото на недвижност под услови на реципроцитет
-кога правото на сопственост се пренесува заради намирување на обврските по основа на јавни приходи во постапка за присилна наплата
-на промет на недвижности меѓу државни ограни, и органи на општините и органите на градот Скопје
-кога правото на сопственост на недвижност се пренесува на давателот на доживотно издржување кој во однос на примателот на издржувањето се наоѓа во прв наследен ред и тоа само во однос на делот кој би го наследил и без давање на издршката
-на првиот промет на станбени згради и станови кој ќе се изврши во период до 5 години по изградбата на кој е пресметан ДДВ
-на тргување со ХВ, согласно законот за ХВ
-кога правото на сопственост на недвижност се пренесува на банките како доверители, заради наплата на парично побарување доколку во рок од 3 години го продадат стекнатиот имот.

3.3 Даноци на потрошувачка 3.3.1 Данок на додадена вредност

Законот за ДДВ изобилува со даночни ослободувања кои се групирани на неколку делови. Имајќи ја во предвид нивната обемност ќе претставам само дел од нив:
1. Даночни ослободувања во земјата без право на одбивка на претходниот данок
Се ослободуваат од данок на додадена вредност:
- Прометот на станбени згради и станови, во оној дел, во кој истите се користат за станбени цели, со исклучок на првиот промет, кој ќе се изврши во период до пет години по изградбата;
- Изнајмување на станбени објекти и станови, доколку истите се користат за станбени цели;
- Поштенски услуги од страна на Македонската пошта;
- Услуги на осигурување и реосигурување, вклучувајќи ги со нив поврзаните услуги на осигурителни брокери и агенти;
- Игри на среќа и забавни игри, чие изведување е регулирано со Законот за игрите на среќа и за забавните игри;
- Услуги на радио-дифузни и телевизиски станици, освен комерцијалните дејности;
2. Даночни ослободувања во земјата со право на одбивка на претходниот данок
Се ослободуваат од данокот на додадена вредност:
-Испораки на добра кои се превезуваат или испраќаат во странство од страна на даночниот обврзник, примателот на доброто или од страна на трето лице по нивен налог, ако примателот на доброто е со седиште во странство.
- Прометот на добра кои се превезуваат или испраќаат од земјата во слободни зони, царински зони или царински складови;
- Услуги поврзани со увозот, извозот и транзитот и тоа:
а) меѓународниот превоз на добра за извоз и другите услуги кои се извршуваат во непосредна врска со извозот на добрата;
б) меѓународен превоз на добра за увоз, како и други услуги кои се однесуваат на увозот, доколку вредноста на тие услуги е вклучена во даночната основа
- Прометот на злато и други благородни метали према централни банки;
- Купувач-физичко лице, кое на територијата на Република Македонија нема постојано живеалиште или привремен престој, има право на враќање на данокот на додадена вредност за добрата кои се купени во Република Македонија чија вредност надминува износ од 5. 000 денари, вклучувајки го и данокот на додадена вредност, кои ги изнесува од Република Македонија пред истекот од третиот месец кој следи по месецот на купување.
3. Даночни ослободувања при увозот Се ослободува од данок на додадена вредност увозот на следните добра:
- добра кои во рамките на транзитна царинска постапка се движат од едно до друго место во царинското подрачје на Република Македонија;
- добра кои повторно се увезуваат во непроменета состојба како при нивниот привремен извоз
- добра кои се увезуваат:
а) од страна на шефови на странски држави и претставници на шефови на странски држави во посебни мисии, како и членовите на нивната придружба, за нивни службени потреби и за лична употреба,
б) од страна на меѓународни и меѓудржавни организации со седиште во Република
Македонија, односно нивни претставништва во Република Македонија, во време на вршење на својата дејност во Република Македонија, за нивни службени потреби,
в) од страна на дипломатски и конзуларни претставништва на странски држави во
Република Македонија, за нивни службени потреби,
При увоз на добра од плаќање данок на додадена вредност се ослободуваат :
- патници кои доаѓаат од странство, за предмети наменети за нивни лични потреби за време на патувањето во странство (личен багаж), а кои не подлежат на какви било важечки ограничувања или забрани, без оглед на тоа дали ги носат со себе или истите ги дале на превоз на превозник;
- домашни патници, за други предмети со мала вредност покрај предметите од личниот багаж, кои ги внесуваат од странство, а кои не се од комерцијална природа.
- возачи на моторни возила и мотоцикли, за гориво и мазиво кое се наоѓа во резервоари кои се фабрички вградени во моторните возила и мотоцикли;
- јавни музеи и јавни уметнички галерии, за подарени збирки и уметнички предмети;
- јавни библиотеки, за подарен библиотекарски материјал;
- лабораториски животни и биолошки или хемиски супстанции наменети за истражување;
Ослободени од плаќање на данок на додадена вредност добрата кои привремено се увезуваат со целосно ослободување од плаќање царина, и тоа:
- транспортни средства;
- лични предмети и стока за спортски цели увезени од патници;
- материјали за помош при непогоди;
-медицинска, хируршка и лабораториска опрема;
-животни;
- рекламен материјал;
- професионална опрема;
- педагошки материјал и научна опрема;
- амбалажа;

3.3.2 Акцизи

Добрата подлежни на акциза се ослободуваат од акциза во следните случаи:
- За промет во рамките на дипломатските и конзуларните мисии врз основа на посебно спогодби склучени со земјата-испраќач, а врз основа на начелото на реципроцитет
-За меѓународни организации, признати од земјата домаќин, како и нивните членки согласно со условите кои се утврдени со меѓународните договори за основање на овие организации или во договорите за одредување на нивните седишта
-За воените сили на договорните страни на Северноатланскиот пакт и тоа за употреба и потрошувачка од страна на силите или нивниот персонал или за снабдување на нивните казина и кантини.
Други акцизни ослободувања постојат во случаите кога производите:
- Се користат како проба за анализа, за неопходни производствени тестови или научни цели
-Се уништуваат под даночен надзор
- Се денатурираат под даночен надзор
- Се користат за научно-истражувачки цели
- Патникот ги носи со себе од странство во својот личен багаж, ако не се од комерцијална природа
Постои и враќање или неплаќање на акцизата по барање за докажливооданочени а неискористени акцзини добра кои повторно се предаваат во акцизен склад и се уништуваат или потполно денатурираат под даночен надзор.

4. Даночен третман на странски правни лица во слободните технолошко-индустриски развојни зони во РМ - ТИРЗ

Сметам дека економскиот раст на една држава е директно, правопропорционално поврзан со растот на претприемништвото. Затоа, покрај бизнис инкубаторите чија цел е да створат успешни фирми (микро и мали претпријатија) кои по одреден период го напуштаат инкубаторот, тука се и технолошките индустриско развојни зони (тоа се слободни зони од аспект на даночните закони во РМ. Секое домашно или странско физичко или правно лице-корисник на ТИРЗ може да ги користи даночните поволности преку инвестирање во зоната) во кои државата обезбедува поволности за странски инвеститори. Во обидот да се привлечат што повеќе странски инвестиции, Владата им нуди царински и даночни ослободувања, нуди и директна државна помош преку субвенционирање на давачките за платите за вработените и сл. Тие играат значајна улога во намалувањето на стапката на невработеност. Во табелата подолу можете да ги видите даночните и царинските олеснувања и ослободувања предвидени во овие зони.

ЦАРИНА | | | СТОКИ | СТАПКА НАДВОР ОД ЗОНИ | СТАПКА ВО ЗОНИ | Суровини | 0% – 15% | 0% | Опрема | 5% – 20% | 0% |

ДАНОЦИ | | | СТОКИ | СТАПКА НАДВОР ОД ЗОНИ | СТАПКА ВО ЗОНИ | Данок на додадена вредност | 18% | 0% | Данок на добивка | 10% | 0% за 10 години | Персоналн данок на доход | 10% | 0% за 10 години |

Покрај овие во законот за технолошко индустриски развојни зони се предвидува и:
-Помош за обука и усовршување каде на корисникот на зоната кој обезбедува нови вработувања може да се додели помош за оправданите трошоци за образование во форма на посебно или општо усовршување на работниците и тоа во износ до 50 % од оправданите трошоци во случај на општото усовршување и во износ до 25 % од оправданите трошоци во случај на посебното усовршување;
- Корисникот на зоната е ослободен од плаќање на надоместокот за уредување на градежното земјиште
- Владата на Република Македонија може да учествува во трошоците за изградба на градежен објект за корисник во зоната во висина до 500.000 евра во денарска противвредност под точно определени услови во законот за ТИРЗ
-Бесплатен приклучок за гасовод, водоводна и канализациона мрежа
Земјиштето за основање на зона се дава под закуп на основачот на зоната за период до 99 години, и таа се основа ако се обезбедени просторни, енергетски, технички и други услови за вршење дејност во зоната, ако не се применуваат производно-технолошки процеси и не се произведуваат и складираат стоки, односно не се вршат услуги што ја загрозуваат животната средина и природата и доколку основачот на зоната обезбеди средства за основање на зоната. Како основачи може да се јават едно или повеќе домашни или странски правни лица и Владата на Република Македонија. Корисникот на зоната, ја врши врз основа на договор за вршење дејност склучен со основачот на зоната и при склучување на договор меѓу основачот и корисникот на зоната, предност имаат корисниците кои ги исполнуваат следниве критериуми:
- зголемување на вработувањето,
- сертификат за производство со високи еколошки стандарди,
- производство засновано на нови технологии и
- висок степен на енергетска ефикасност.

5. ЗАКЛУЧОК
Во Република Македонија како и во останатите држави, фискалните приходи се најзначаен извор за финансирање на јавните расходи т.е. јавните добра. Најважен фискален приход е данокот со кој државата ги задоволува нејзините финансиски потреби, економски и социјални цели. Во зависност од видот на данокот се менуваат субјектите кои ги опфаќа, објектите, основицата, даночната стапка како и предвидените олеснувања и ослободувања. Што се однесува до ТИРЗ, во согласност со концептот и мисијата на Дирекцијата за технолошки индустриски развојни зони државата се стреми кон тоа да прераснеме во меѓународен бизнис центар на Југоисточна Европа со понуда на беспрекорна инфраструктура од светска класа, поддржана со најквалитетни услуги и неспоредливи поволности. 100% странска сопственост, 0% даноци и царина, без ограничувања од аспект на работната сила, ослободување од комунални такси, симболична цена за закуп на земјиште и директна државна помош во износ до 500.000 евра се само еден сегмент од понудениот пакет поволности.