Free Essay

Het Succes Van Adam Mickiewicz’ Pan Tadeusz

In: Other Topics

Submitted By hva2012
Words 2017
Pages 9
De encyclopedie van het Poolse leven
Het succes van Adam Mickiewicz’ Pan Tadeusz

[pic]

Wouter Hijzen
5813840
Werkgroep Culturele Vormgeving
Nationale mythen en nationale herinnering in Midden- en Oost-Europa
Inleiding
Adam Mickiewicz (1798-1855) is in zijn hele leven slechts één maal op Pools grondgebied geweest, maar hij wordt toch gezien als de grootste klassieke Poolse dichter aller tijden. Er staat in Krakau een monument ter ere van Mickiewicz, in Rome is een straat naar hem genoemd, in Parijs staat een museum over hem en zijn bekendste werk Pan Tadeusz is nog steeds verplichte kost op Poolse scholen. Mickiewicz heeft slechts negen maanden aan het epische dichtwerk Pan Tadeusz gewerkt en toen hij klaar was schreef hij dat hij hoopte nooit meer zijn pen te gebruiken voor zo een futiliteit. Hoe is het mogelijk dat een werk dat ‘even tussendoor’ geschreven is zo belangrijk geworden is in Polen? Het werk dat in 1834 uit kwam beschrijft, zoals aan de titel al te zien is, Poolse adel in de periode 1811-1812. Polen was in de achttiende eeuw een grote mogendheid te noemen. Hier kwam echter een einde aan door de zogeheten ‘Poolse delingen’ in 1772, 1793 en 1795. In deze jaren werd Polen respectievelijk door Pruisen, Oostenrijk en Rusland toegeëigend. Ook Litouwen, het land waar Pan Tadeusz zich afspeelt, wordt door de Russen bezet. Begin achttiende eeuw voerde Napoleon zijn veroveringspolitiek ook uit in het oosten en in 1812 trok hij op tegen Rusland door Litouwen. Deze doortocht van Napoleon zorgt voor een omslag van lokaal denken naar nationaal denken in het verhaal en is daarom een van de hoofdthema’s van het werk. Zoals gezegd was de mening van Mickiewicz zelf over Pan Tadeusz zeer negatief. Toch is het werk een enorm succes geworden. In dit stuk zal eerst een korte bibliografie van Adam Mickiewicz gegeven worden en zijn houding tegenover het werk beschreven worden om een beeld te scheppen van de tijd waarin het geschreven is. Hierna zal er naar het werk zelf gekeken worden. Hieruit zal een conclusie worden getrokken waarom het boek zo belangrijk is geworden voor het Poolse nationalisme.
Adam Mickiewicz
Adam Mickiewicz leefde van 1798 tot 1855. Hij werd geboren in Litouwen dat sinds 1386 een unie vormde met Polen na het huwelijk van de Poolse prinses Jadwiga en de Litouwse prins Jagiełło. Polen, de meest ontwikkelde en machtige van de twee landen, kreeg in Litouwen de politieke en sociaal-economische macht in handen. Door deze unie werd Polen een van de grootste staten in Midden- en Oost-Europa van dat moment. Door de annexatie van Polen door Pruisen, het Habsburgse Rijk en Rusland in respectievelijk 1772, 1793 en 1795 hield deze grote staat op met bestaan. Het grootste deel, dat opgeëist was door Rusland, bleef officieel nog wel de naam koninkrijk Polen houden maar in de praktijk was het onderdeel van Rusland. Mickiewicz studeerde klassieke talen en literatuurwetenschappen aan de universiteit van Vilnius. Deze universiteit werd beschouwd als broeinest van Pools nationalisme en Mickiewicz sloot zich hier aan bij Pools-patriottische, en daardoor ook anti-Russische studentengenootschappen. In 1823 werd hij opgepakt door de Russische politie en werd beschuldigd van samenzwering tegen het tsaristische bewind. Hij werd verbannen naar zuid-Rusland waar hij doorging met het schrijven van lyrische en epische werken, waaronder zijn Krim-sonnetten en Konrad Wallenrod waarmee hij zijn reputatie als vooraanstaand dichter vestigde. Dit laatste werk zinspeelde op de Poolse strijd tegen de Russen, maar het werk werd niet gecensureerd vanwege zijn nieuw vergaarde reputatie. Na toestemming gekregen te hebben om naar Moskou en St. Petersburg te gaan raakte hij bevriend met Russische dichters en zijn werken werden voor het eerst vertaald in het Russisch. In 1829 vertrok Mickiewicz uit Rusland en ging naar het Westen. Hij heeft in Duitsland gewoond, in Italië en uiteindelijk in Parijs. In Duitsland schreef hij Voorvaderen en De boeken der Poolse natie en der Poolse emigratie waarin Polen beschreven wordt als de Christus de naties die moest lijden voor het grotere goed. In 1834 schreef hij in Parijs zijn epische dichtwerk Pan Tadeusz. Na dit werk is er haast geen literair werk meer van Mickiewicz verschenen. In zijn leven heeft Mickiewicz meerdere leerstoelen gehad op universiteiten. De laatste was in Parijs in 1838. In 1841 maakte hij kennis met de Pools-Litouwse mysticus Andrzej Towiański en werd zijn aanhanger, overigens waren er in zijn Voorvaderen ook al duidelijke mystieke elementen te vinden[1]. Toen hij zijn leer ook op de universiteit ging prediken werd hij ontslagen. Na het uitbreken van de Krim-oorlog trok hij naar het Oosten om te vechten voor de bevrijding van Polen. Voor hij zijn Polen kon bevrijden stierf hij echter in Konstantinopel aan de cholera. Hij werd begraven in Parijs maar werd in 1890 overgebracht naar Krakau waar hij tot de dag van vandaag ligt. Ondanks dat Mickiewicz zeer weinig tijd op Pools grondgebied heeft doorgebracht wordt hij gezien als een van de grootste Poolse nationalistische dichters. Dit heeft hij te danken aan het feit dat de meeste van zijn werken te maken hebben met Pools nationalisme, hoewel in verschillende mate. Zo waren Voorvaderen en De boeken der Poolse natie en der Poolse emigratie zeer nationalistisch waarin, vooral in het tweede werk, het lijden van Polen vergeleken wordt met het lijden van Christus. Het opmerkelijke aan het werk Pan Tadeusz, dat nu als zijn grootste en belangrijkste werk gezien wordt, is dat het voor hem slechts een ‘futiliteit’ was[2]. Hij schreef het werk in negen maanden en beschouwde het als een luchtig tijdverdrijf tussen de serieuzere werken door.

Pan Tadeusz
Het verhaal in Pan Tadeusz beschrijft meerdere onderwerpen. In de eerste paar boeken gaat het vooral om de liefde tussen Heer Tadeusz en Telamina en later tussen Heer Tadeusz en Zosia. In latere boeken komt de vete tussen de twee families Soplica en Horeszco meer naar voren. Deze vete leidt tot conflict, maar uiteindelijk wordt dit conflict overschaduwd door de aantocht van Napoleon, die op dat moment aan de grens van Litouwen staat, en het verzet tegen de Russen. De liefde voor het vaderland is bij beide families belangrijker en van groter belang dan de vete en leidt tot verzoening tussen beide families. Op het einde van het werk is er het huwelijk tussen Tadeusz en Zosia wat leidt tot een definitief einde van de vete. Naast deze hoofdthema’s komen er ook dingen van kleiner belang in het boek voor zoals de vete tussen de Assessor en de Regent over hun jachthonden. Zowel de Assessor als de Regent zijn ervan overtuigd dat hun jachthond de beste is. Dat de ander het er niet mee eens is wordt gezien als een krenking van hun eer en leidt tot zowel komische als spottende situaties. Mickiewicz heeft Pan Tadeusz geschreven aan de hand van herinneringen uit zijn jeugd zoals de doortocht van de troepen van Napoleon toen hij zelf veertien was, zijn eigen improvisatie en Poolse geschiedschrijving. Mede hierdoor en door het aantal onderwerpen waarover geschreven wordt zet Mickiewicz de realiteit op een genuanceerde, maar ook ironische of komische manier neer. Het is geschreven aan de hand van strakke regels, met een uitzondering op boek X van het werk, omdat het een dichtwerk is. Het vers is echter dusdanig in overeenstemming met gewone spreektaal dat zelfs kinderen het kunnen begrijpen. De natuur wordt aan het begin van vele van de twaalf boeken op een uitgebreide en realistische manier beschreven, maar ook wordt dit gedaan voor verschillende klassen. Naast deze omschrijvingen worden er in Pan Tadeusz ook oude fabels genoemd. Zo staat er een sprookje in over wat er zich afspeelt in de dichte bossen[3] en een folklore over sterrenbeelden[4]. Ook verwijzingen naar historische gebeurtenissen ontbreken niet in het boek. Zo wordt het huwelijk tussen Tadeusz en Zosia vergeleken met het huwelijk tussen de Poolse prinses Jadwiga en de Litouwse prins Jagiełło die ook onenigheden tussen Polen en Litouwen oplostte[5].

Invloed van het werk
Toen Pan Tadeusz uit kwam in 1834 werd het niet meteen als een groot succes gezien. Poolse nationalisten hadden een werk verwacht dat meer zou lijken op Voorvaderen of De boeken der Poolse natie en der Poolse emigratie. Beiden werken waren veel explicieter dan Pan Tadeusz wat betreft nationalisme en wellicht waren juist daarom de eerste reacties op zijn laatste werk niet lovend. Om verschillende redenen kwamen er echter snel ook positieve reacties op het werk en werd het bijvoorbeeld in het toen bezette Polen binnengesmokkeld om gelezen te kunnen worden. Ondanks dat Pan Tadeusz over de adel gaat, wat ook in die tijd slechts een kleine klasse was, en het niet in Polen zelf afspeelt werd het al snel gezien als een encyclopedie van het Poolse leven[6]. De manier waarop Mickiewicz de natuur, de gewoontes, de personages en zijn eigen persoonlijke herinnering beschrijft speelde hierbij een grote rol, maar ook de manier waarop gevoel en emotie naar voren komt. Zo beschrijft Mickiewicz bijvoorbeeld in boek XI op een prachtige manier een hele pagina over een zonsopgang. Herinneringen uit de jeugd van Mickiewicz en zijn liefde voor het land komen naar voren, en het werk vormt een goed beeld van de toenmalige Litouwse gewoontes en gebruiken, soms op een komische of ironische wijze. Het einde van het verhaal, waarin de vete tussen de twee families plaats maakt voor de strijd tegen de Russen is ook een belangrijk punt geweest. De laatste boeken van het epische dichtwerk gaan over leuke zaken zoals de bruiloft tussen Tadeusz en Zosia, over moed en de hoop op vrijheid van Polen. Er is een omkering van het denken over lokale strubbelingen tot nationaal denken.

Conclusie
Verschillende factoren hebben ervoor gezorgd dat Pan Tadeusz is uitgegroeid tot hét nationalistische en epische dichtwerk van Polen. De realistische manier van schrijven en beschrijven, de emotie die in het werk naar voren komt, maar ook de komische en ironische kant ervan zijn hier voorbeelden van. Hiernaast zijn de historische verwijzingen, de integratie van folklore in het verhaal en de herinnering aan hoe Polen was of zou moeten zijn ook belangrijke zaken. Al deze verschillende aspecten zorgen voor een goed opgebouwd en veelzijdig werk met een duidelijke nationalistische ondertoon. Ook de periode waarin het boek uit is gekomen heeft invloed gehad op het succes. Na de afronding van de vete tussen de families Horeszko en Soplica breekt de oorlog tegen Rusland uit in Pan Tadeusz. Iedereen is vol goede moed en overtuigd dat ze gaan winnen. In werkelijkheid is dit niet het geval en zullen de opstanden van 1830 en 1863 mislukken. Toch is een invloedrijk werk als Pan Tadeusz een goede herinnering waar ze voor aan het vechten waren. Zoals Tom Eekman geschreven heeft is Pan Tadeusz een kunstwerk dat aan geen bepaalde periode of school gebonden is en behoort het tot de tijdeloze meesterwerken van de Europese literatuur.
Bibliografie
Elsenaar, L. A., Mickiewicz: de Multatuli van Polen, Uitgeverij Mantis, 24 juni 2007

Hosking, G. en Schöpflin, G., Myths and Nationhood, London: Hurst 1997

Koropeckyj, R., ‘Narrative and Social Drama in Adam Mickiewicz’s Pan Tadeusz’, Slavonic and East European Review, nr. 76 (1998)

Mickiewicz, A. en Eekman, T., Heer Tadeusz of de laatste strooptocht in Litouwen: een adelhistorie uit 1811-1812 in verzen, in twaalf boeken (1934), Amsterdam: M Bondi 2003

Milosz, C. Adam Mickiewicz, Russian Revieuw, vol. 14 nr. 4 (1955), pp. 322-331

Noyes, G. R., Pan Tadeusz or the last foray in Lithuania, A story of life among Polish gentlefolk in the years 1811 and 1812 in twelve books, London: J. M. Dent and Sons LTD. 1917

Vos, L., De Strijd van de Witte Adelaar, geschiedenis van Polen (966-2004), Leuven: Uitgeverij Acco 2005
-----------------------
[1] Milosz, C. Adam Mickiewicz, Russian Revieuw, vol. 14 nr. 4 (1955), p. 330
[2] Eekman, T, Adam Mickiewicz en zijn Heer Tadeusz, p. 10
[3] Mickiewicz, A. en Eekman, T., Heer Tadeusz of de laatste strooptocht in Litouwen: een adelhistorie uit 1811-1812 in verzen, in twaalf boeken (1934), pp. 120-122
[4] Idem, pp. 210-213
[5] Idem, p. 298
[6] Eekman, T, Adam Mickiewicz en zijn Heer Tadeusz, p. 9

-----------------------
7

Similar Documents