วันที่ 20 ธันวาคม 2554
โดย : กรุงเทพธุรกิจออนไลน์
แกะรอยแผนซุกขาดทุน20ปี “โอลิมปัส”
สร้างความตื่นตะลึงให้กับแวดวงธุรกิจโลกไม่น้อย เมื่อปรากฏข่าวฉาวของ “โอลิมปัส” บริษัทญี่ปุ่นยักษ์ใหญ่ที่ถูกแฉพฤติกรรมฉ้อโกง เพื่อปกปิดตัวเลขขาดทุนที่ดำเนินมายาวนานร่วม 20 ปี ว่ากันว่า มูลค่าการฉ้อโกงทางบัญชีที่สร้างขึ้นมาตบตาภาวะขาดทุนจากการลงทุนหลักทรัพย์ของบริษัทแห่งนี้อยู่ที่ราว 1.7 พันล้านดอลลาร์
พฤติกรรมฉาวของโอลิมปัสแดงขึ้นมา เพราะนายไมเคิล วู้ดฟอร์ด หัวหน้าคณะเจ้าหน้าที่บริหาร (ซีอีโอ )ชาวอังกฤษของโอลิมปัส ออกมาแฉถึงความไม่ชอบมาพากลของการทำข้อตกลงซื้อกิจการ ที่มีราคาแพงเกินไป และเรียกร้องให้มีการตรวจสอบหาข้อเท็จจริง จนเป็นเหตุให้บริษัทปลดเขาออกจากตำแหน่ง
แรงกดดันเรื่องนี้ ทำให้โอลิมปัส ตั้งคณะกรรมการอิสระ เพื่อตรวจสอบเรื่องนี้ ซึ่งแม้จะไม่มีใครค้นพบว่า ความเสียหายแท้จริงอยู่ที่เท่าไร แต่เม็ดเงินดังกล่าวถูกนำไปใช้เพื่อปิดบังการขาดทุนจากการลงทุนที่เกิดขึ้นมานานแล้ว สิ่งที่เกิดขึ้นเป็นส่วนหนึ่งของการล่มสลายของฟองสบู่เศรษฐกิจญี่ปุ่นในยุค 1980 ซึ่งวัฒนธรรมองค์กรที่เก็บงำความลับยิ่งทำให้มีการปกปิดข้อมูลมานานหลายปี
แกนกลางของเรื่องนี้ อยู่ที่บรรดาผู้บริหารวงใน ที่ต้องการยื้อความผิดพลาดที่ทำไว้ เช่นเดียวกับบริษัทญี่ปุ่นอีกหลายแห่ง โดยบริษัทเหล่านี้ ได้รับความช่วยเหลือจากกลุ่มนายธนาคารที่สัญญาจะช่วยซื้อเวลาออกไปก่อน ซึ่งหนึ่งในนั้น รวมถึงนายอากิโอะ นาคากาวา ผู้เล่นรายสำคัญของเรื่องนี้ ที่รับบทวาณิชธนกร ตามที่ตัวเองเชี่ยวชาญเกี่ยวกับวิศวกรรมทางการเงินใหม่ๆ หรือที่เรียกว่า zaitech ซึ่งเป็นแนวทางในยุคฟองสบู่ ที่ชวนให้บริษัทผู้ผลิตลงมาเล่นในตลาดทุน
เมื่อฟองสบู่แตก นายนาคากาวา และหุ้นส่วนที่มีชื่อว่า นายฮาจิเมะ ซากาวา ใช้กลวิธียักย้ายทางบัญชี ที่สามารถเสกให้ปัญหาหายออกไปจากบัญชีงบดุล ไปยังกองทุนต่างประเทศและบริษัทที่มีแต่เปลือกนอก
ในยุค1980 ดัชนีนิกเกอิพุ่งทำนิวไฮครั้งแล้วครั้งเล่า ทำให้วาณิชธนกรร่ำรวยและได้รับการยอมรับจากสังคมญี่ปุ่น ขณะที่ลูกค้าในอุตสาหกรรมที่กำลังย่ำแย่ อาทิเช่น ธุรกิจเคมีภัณฑ์และสิ่งทอ กลายเป็นเป้าหมายของเหล่าโบรกเกอร์ ชักชวนให้ลงทุนในหุ้นหรือพันธบัตร เพื่อเก็บเกี่ยวผลตอบแทนที่ดีกว่าการดำเนินธุรกิจหลัก
ผู้ส่งออกในภาคการผลิต ซึ่งเป็นกลไกขับเคลื่อนเศรษฐกิจญี่ปุ่น กลับขายสินค้าได้ลำบากขึ้น นี่จึงอธิบายเหตุผลว่า ทำไมบริษัทผู้ผลิตกล้องรายใหญ่อย่างโอลิมปัส ที่ก่อตั้งมาตั้งแต่ปี 2462 จึงต้องการเดิมพันชะตากรรมไว้กับตลาดการเงินที่เปลี่ยนแปลงง่ายดาย เพราะกรอบความคิดในเรื่องนี้เปลี่ยนแปลงไป หลังจากเกิดข้อตกลงพลาซ่า (Plaza Accord)
ในเดือนกันยายน ปี 2528 หลังจากชาติอุตสาหกรรมยักษ์ใหญ่ ตกลงให้มีการปรับลดค่าเงินดอลลาร์ ส่งผลให้เงินเยนแข็งค่าขึ้น กระทบต่อผลกำไรของบริษัทญี่ปุ่น อย่างกรณีของโอลิมปัส ที่กำไรในปีงบประมาณ 2529 ลดลงครึ่งหนึ่ง ทำให้บริษัทต้องขายสินทรัพย์บางส่วนเพื่อพยุงตัวเลขในบัญชีเอาไว้
นายโตชิโร ชิโมยามา ประธานโอลิมปัสในขณะนั้น ปิ๊งไอเดียที่จะใช้วิศวกรรมทางการเงิน มาเป็นตัวเพิ่มรายได้ให้บริษัท โดยยอมรับกับสื่อว่า บริษัทจำเป็นต้องชดเชยการแข็งค่าของเงินเยน ด้วยการสร้างรายได้ที่ไม่ใช่จากการดำเนินงาน

รายงานของคณะกรรมการ ระบุว่า นายฮิเดโอะ ยามาดะ ดาวรุ่งจากแผนกการเงินของโอลิมปัส และนายฮิซาชิ โมริ ต่างก็ปั๊มเงินเข้าไปซื้อหลักทรัพย์ที่มีความเสี่ยง อาทิเช่น ตราสารหนี้ที่มีหลักประกัน (structured bonds) ที่ประกอบด้วยดอกเบี้ย และสัญญาสว็อปอัตราแลกเปลี่ยน และในที่สุด โอลิมปัส ตกลงเป็นลูกค้าของนายนาคากาวาในปี 2531
ดัชนีนิกเกอิ พุ่งทะยานต่อเนื่องถึงปี 2532 จากนั้นกลับดิ่งลง 40% ในปีต่อมา กระทบต่อพอร์ตหุ้นของบริษัทต่างๆ แต่ทั้งนายยามาดะ และนายโมริ ต่างก็เพิ่มเดิมพันในหลักทรัพย์ที่มีความเสี่ยง ขณะที่ยักย้ายการลงทุน ส่วนที่ขาดทุนไปให้บริษัทในเครือและกองทุนในประเทศ
การลงทุนที่มีความเสี่ยงสูงดังกล่าว แม้จะให้ดอกเบี้ยล่วงหน้า แต่ก็กำหนดให้ผู้ซื้อต้องจ่ายดอกเบี้ยคืน หากพันธบัตรขาดทุนในวันที่ครบกำหนดไถ่ถอน ซึ่งยิ่งทำให้บริษัทขาดทุนมากเข้าไปอีก นอกจากนี้ โอลิมปัสยังซื้อตราสารหนี้ ผลตอบแทนสูงจากบริษัทต่างชาติที่มีชื่อว่า พรินซ์ตัน อีโคโนมิกส์ ซึ่งต่อมาโอลิมปัส ต้องเผชิญกับความสูญเสียมหาศาลจากกระบวนการแชร์ลูกโซ่ (Ponzi scheme)
กระทั่งถึงกลางยุค 1990 การขาดทุนจากการลงทุนของโอลิมปัส พุ่งเป็นหลายหมื่นล้านเยน กลายเป็นความเสี่ยงทางการเงินของบริษัท และเพื่อปิดบังการขาดดุลนี้ โอลิมปัสจึงหันไปพึ่งธนาคารต่างประเทศ ที่มีธุรกรรมเกี่ยวเนื่องกับกองทุนในประเทศ
นอกจากนี้ บริษัทยังทำสัญญากับเครดิต สวิส เฟิร์สต บอสตัน ที่โยกเงินที่ขาดทุนไปยังทรัสต์ราว 1.47 หมื่นล้านเยน แต่หลักทรัพย์ด้อยมาตรฐานเหล่านี้ เป็นการขายเพื่อหักออกจากบัญชีงบดุลของโอลิมปัส ทว่าเป็นการบิดเบือน
หน่วยงานกำกับดูแลของญี่ปุ่น กำหนดให้ธุรกรรมลักษณะนี้ เข้าข่ายผิดกฎหมายในปี 2543 และประกาศใช้การประเมินมูลค่าตราสารตามราคาตลาด ทำให้บริษัทต้องลงบัญชีหลักทรัพย์ตามมูลค่าตลาด แทนที่จะอ้างอิงตามราคาซื้อเหมือนแต่ก่อน
ในขณะนั้น โอลิมปัส ก็มีช่องว่างในบัญชีงบดุลร่วม 1 แสนล้านเยน และแปลงไปสู่การยักย้ายถ่ายเทในรูปแบบที่ซับซ้อนมากขึ้น และเพื่อจะตัดการขาดทุนภายในประเทศ โอลิมปัสเริ่มมองหาบริษัที่จะเข้าไปซื้อ โดยมีแนวคิดที่จะระบุมูลค่าข้อตกลงควบรวมกิจการจำนวนมากๆ เพื่อโยกเงินกลับไปให้กองทุนและปิดช่องว่างทางบัญชีที่มีอยู่
ระหว่างปี 2546-2548 พบว่า 3 ข้อตกลงยังคลุมเครือ ได้แก่ ข้อตกลงซื้อบริษัทรีไซเคิลขยะทางการแพทย์ “อัลติส” บริษัทผลิตเครื่องครัว “นิวส์ เชฟ” และบริษัทอาหาร “ฮิวมาลาโบ” ขณะที่นายยามาดะและโมริยังคงต้องการข้อตกลงขนาดใหญ่อีกครั้ง เพื่อปกปิดการขาดทุนจากยุคฟองสบู่ดังกล่าว
ครั้นถึงปี 2547 โอลิมปัส มีกำไรจากการดำเนินงาน 6.3 หมื่นล้านเยน ประธานบริษัทในขณะนั้นคือ นายสึโยชิ คิคุกาวา ตัดสินใจทำข้อตกลงยุทธศาสตร์เพื่อขยายธุรกิจ เพราะเขาเองก็ตระหนักถึงแผนที่จะรับมือกับการขาดทุนที่เกิดขึ้น ตั้งแต่ก่อนเข้ารับตำแหน่งสูงสุดเช่นกัน
เป้าหมายใหญ่ของโอลิมปัส คือ ข้อตกลงซื้อกิจการ “ไกรัส” ผู้ผลิตอุปกรณ์การแพทย์จากอังกฤษ มูลค่า 2.2 พันล้านดอลลาร์ ซึ่งไม่เพียงแต่เป็นข้อตกลงที่มีราคาแพงมาก แต่บริษัทยังยอมควักเงินค่าที่ปรึกษาอีก 687 ล้านดอลลาร์ ซึ่งสูงกว่าปกติราว 30 เท่า***
จนกระทั่งนายวู้ดฟอร์ด ออกมาตั้งข้อสังเกตเรื่องนี้ และนำไปสู่การตั้งคณะกรรมการตรวจสอบ และบริษัทออกมายอมรับว่า ค่าที่ปรึกษาและข้อตกลงควบรวมกิจการทั้ง 3 แพงเกินไป

January 10, 2012, 12:13 AM EST http://www.businessweek.com/news/2012-01-10/olympus-sues-president-18-other-executives-over-fraud.html# Olympus Sues President, 18 Other Executives Over Fraud
By Naoko Fujimura
Jan. 10 (Bloomberg) -- Olympus Corp. said it is seeking damages from its president, Shuichi Takayama, and 18 other current and former executives over their roles in a $1.7 billion cover-up of losses.
The Japanese camera maker’s auditors filed the claims at the Tokyo District Court on Jan. 8, Olympus said in a statement today. The company’s shares surged as much as 28 percent on investor optimism that it would keep its listing on the Tokyo Stock Exchange that had been under threat because of the fraud.
Olympus managers involved in the scheme to hide investment losses over more than a decade caused 86 billion yen ($1.1 billion) in damages to the company, according to the findings of an independent panel released today. Former President Michael Woodford, who was fired after he challenged the board on takeover and accounting practices, is also taking legal action against the company over his dismissal.
“It’s all part of the natural fallout to be expected with each party trying to stake their positions and to protect their legal interests,” Eugene Tan, assistant professor of law at the Singapore Management University, said yesterday following Japanese media reports that the lawsuits had been filed. “We’ll see suits and countersuits taking place in the next couple of weeks, if not months.”
Olympus climbed 21 percent to 1,275 yen as of 9:46 a.m. in Tokyo trading. The stock has lost about 49 percent of its value since Woodford’s Oct. 14 firing as details of the fraud emerged and the Tokyo Stock Exchange put the 92-year-old company on a watchlist for possible delisting.
Fine Report
The bourse is likely to let the company retain its listing and will fine it 10 million yen instead, the Nikkei reported yesterday. The TSE today said no final decision has been made.
The company is seeking as much as 3.6 billion yen ($46.8 million) in damages from executives including ex-Chairman Tsuyoshi Kikukawa, it said. Takayama, who took over after Woodford, is being sued for as much as 500 million yen, the company said in a statement today.
Former company auditor, Hideo Yamada, and Hisashi Mori, fired as executive director over his role, are being sued for 3.01 billion yen and 2.81 billion yen, respectively, it said.
Olympus spokesmen weren’t immediately available to comment, and repeated attempts since the scandal broke to contact officials involved, including visits to their homes, have failed.
Directors to Quit
The company last week said it may hold an emergency shareholder meeting as early as March at which current board members, including Takayama, will resign and investors will vote on new management.
The company inflated fees to advisers on the $2.1 billion acquisition of Gyrus Group Plc in 2008 and overpaid in purchasing three Japanese companies with the intention of increasing goodwill, the independent panel investigating the fraud said last month.
The report said it found a culture of “yes men” and a board that failed in its duty to stop a “rotten” core of executives from duping auditors, regulators and investors.
Woodford filed a case in the U.K. last week seeking damages for the remainder of his four-year contract and additional costs. Before being named as Olympus’s first non-Japanese president and chief executive officer last year, the British national ran the company’s European operations, where he won praise from analysts for cutting costs and improving profitability. Woodford last week said he may also sue in Japan.
No Control
The 51-year-old former CEO also abandoned efforts to regain control of Olympus after failing to gain support from Japanese shareholders.
Olympus’s biggest shareholder, Sumitomo Mitsui Financial Group Inc., said after Japanese prosecutors raided the camera- maker’s offices that it would maintain support for the company. Southeastern Asset Management Inc., the company’s biggest overseas stockholder, and Harris Associates LP have said the entire board and all executives involved in the fraud must go.
The company “continues to suffer under shoddy corporate governance and an utterly discredited board,” Josh Shores, a London-based principal at Southeastern Asset, said in a Jan. 6 statement. “We maintain that the board should be replaced and a new board should oversee the company’s revival.”
$5 Billion Slide
Olympus admitted in November that Kikukawa, Mori and Yamada, a former company auditor, colluded to hide losses on securities investments in the 1990s.
The company has lost about $5 billion of market capitalization since firing Woodford and was forced to restate more than five years of earnings last month to avoid an automatic delisting after admitting to the 13-year cover-up.
Olympus’s net assets fell by 105 billion yen to 46 billion yen after the restatement.
The company, also the world’s largest maker of endoscopes, faces criminal probes in the U.S. and U.K., as well as Japan, since Woodford made the takeover payments public in October.